فرهنگ سازی اخلاق در سازمان ها
تهیه کننده: جعفر رکنی
فرهنگ هویت یک ملت است، ارزش های فرهنگی روح و معنای حقیقی یک ملت است، همه چیز مترتب بر فرهنگ است. فرهنگ حاشیه و ذیل اقتصاد نیست، حاشیه و ذیل سیاست نیست، اقتصاد و سیاست حاشیه و ذیل فرهنگ است. (مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای انقلاب فرهنگی 23/9/92)
یکی از راهکارهای سالم سازی محیط سازمانی، احیای اخلاقیات در آن است، اخلاق در سازمان، ارتباطات اثربخش را به وجود می آورد و موجب بهره وری سازمانی و رضایت شغلی در کارکنان و در نهایت موجب تعالی و پیشرفت یک سازمان می شود. یکی از مشکلات ما این است که اخلاق هیچگاه در حوزه حرفه و شغل مطرح نبوده است، در حالی که آموزه های دین به اخلاق هم در حوزه فردی (شخصی) و هم در حوزه حرفه ای توجه دارد.
اخلاق حرفه ای مانند شمشیر دو لبه ای است که یک لبه آن تهدید و لبه دیگر آن فرصت است، ضعف در نظام اخلاقی، تهدید و تقویت آن فرصت را برای سازمان به ارمغان می آورد، اخلاق حرفه ای تاثیری چشمگیر بر فعالیت ها و نتایج سازمان دارد و در نهایت موفقیت سازمان را دنبال می کند.
منظور از اخلاق حرفه ای و سازمانی، مجموعه بایدها و نبایدها و خوب و بدهای شغلی و سازمانی برای افراد شاغل است مانند خوب دانستن احترام به زیردست و مشتری، رعایت استانداردهای شغلی و توجه به کیفیت کالا و خدمات و رعایت نظم و انضباط اداری و همچنین بد دانستن کم کاری، بی دقتی، بی نظمی، بی انضباطی، سوء استفاده از فرصت های شغلی و رانت خواری می باشد.
مسئولیت و اخلاق شغلی:
مراد از اخلاق شغلی، مسئولیت اخلاقی فرد از حیث شغل است، مسئولیت اخلاقی در اخلاق شغلی نیز متوجه شخص شاغل است نه شغل، زیرا شغل چیزی جز مشتی مسئولیت ها، اختیارات، وظایف، الزامات و روش ها نیست و اقدامات و رفتارها به فرد مربوط می شوند نه به شغل، وظایف یک شغل را دو شخص متفاوت به دو صورت متفاوت انجام می دهند، چون از روش ها و نقش های اخلاقی و تربیتی متفاوتی بهره می برند.
اخلاق سازمانی، موضوع اخلاق حرفه ای را از سطح فرد و شغل به سطح سازمان و جامعه ارتقاء می دهد. در این جا صحبت از موضوعاتی کلان مانند اخلاق استخدامی، اخلاق کسب و کار، اخلاق محیط، اخلاق شراکت، اخلاق رقابت، اخلاق توسعه، اخلاق فناوری، اخلاق ارتباطات اجتماعی و رسانه، اخلاق تضمین کیفیت محصول و خدمات، اخلاق بازار، اخلاق بهداشت و سلامت انسان، ماشین و محیط، اخلاق صنعتی، اخلاق سیاسی، اخلاق بخش خصوصی و اخلاق دولت مطرح است.
نهایتاً باید گفت اخلاق حرفه ای و سازمانی در هر شغل و سازمانی لازم است تعیین و روشن شود. منشور اخلاقی که در سازمان ها تدوین می شود بایستی مورد توجه کارکنان و مسئولین سازمان قرار گیرد. بدون توجه به اخلاق، فرهنگ و ارزش های فرهنگی رشد نمی کند. توجه به اخلاق توجه به فرهنگ است و ملتی که فرهنگ غنی دارد ارزش فرهنگی خود را معطوف به اخلاقیات و ارزش-های اخلاقی می کند و این یعنی رشد و توسعه فرهنگ و نهایتاً رشد و توسعه سازمان.
اخلاق حرفه ای و سازمانی با توسعه مسئولیت پذیری، سازمان های پاسخگو را به وجود می آورد و یان فرایند با بهبود تعاملات اجتماعی توسعه فرهنگی را ارتقاء می بخشد.
در نوشتار فوق از منابع ذیل استفاده گردیده است:
- قرا ملکی ، احد فرامرز، اخلاق حرفه ای ، چاپ دوم، قم: نشر مجنون، 1386
- دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، چاپ دوم، دفتر نشر معارف
- ابطحی، حسین، مدیریت منابع انسانی ، چاپ سوم، کرج، موسسه تحقیقات و آموزش مدیریت 1383
