ایران - مشهد مقدس
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
از شماره 5، پیک خبری اقدام به معرفی فعالیت های شاخص این اداره کل و ارائه بخشی از دستاوردهای علمی نموده است. وجه انتخاب این دستاوردها کاربردی بودن و تأثیر آن ها در معرفی توانمندی سازمان و یا اهمیت علمی آن ها خواهد بود.
تهیه اطلس جلبک های آهکی کرتاسه پیشین در حوضه رسوبی کپه داغ
با همکاری: بنیاد ملی نخبگان (معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری)
و
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
توسط: مرتضی طاهرپور خلیل آباد
ناظر فنی: جعفر طاهری
دکتر مرتضی طاهرپور متولد سال 1362 شهرستان مشهد و دانش‌آموخته دکتری تخصصی در رشته زمین شناسی گرایش چینه شناسی و فسیل شناسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال می باشد. در سال 1392 به عضویت بنیاد ملی نخبگان در آمده و توانست تحت پوشش این بنیاد به عنوان طرح سرباز نخبه در اداره کل زمین شناسی اکتشافات معدنی شمال شرق کشور مشغول به خدمت شود. پس از اتمام این دوره و کسب مهارت های پژوهشی بیش از پیش، به عضویت هیات علمی گروه زمین شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد نائل و به عنوان نماینده دانشگاه در آن اداره کل مشغول به انجام فعالیت های علمی- پژوهشی شده است. مهمترین علایق پژوهشی ایشان، بررسی های دیرینه شناسی روزن بران کف زی، جلبکهای آهکی و خارپوستان (بالاخص توالی های ژوراسیک- کرتاسه زیرین) می باشد
در بررسی های زمین شناسی و مطلعات دیرینه شناسی، از ریزفسیل ها به عنوان شواهد علمی مهمی می توان یاد نمود که اطلاعات اساسی و پایه در تعیین سن طبقات رسوبی، تجزیه و تحلیل حوضه های رسوبی و اکتشافات نفت و گاز ارائه می دهند، از این رو اهمیت علم دیرینه شناسی بالاخص ریز دیرینه شناسی بر کسی پوشیده نیست. افزون بر سایر ویژگی ها، حفظ ساختار و ویژگی های شناسایی ریز فسیل ها در مغزه های حفاری و عملیات اکتشافی بر اهمیت این دسته از فسیل ها می افزاید. در این میان، جلبک های آهکی به عنوان شاهدی کلیدی در تجزیه و تحلیل محیطی از دیدگاه تعیین سن، بررسی جغرافیای دیرینه، شرایط محیط دیرینه و ... از اهمیت شایان توجهی برخوردار می باشند.
در این راستا، با تعریف و اجرایی شدن طرح تحقیقاتی با عنوان "تهیه اطلس جلبک های آهکی کرتاسه پیشین در حوضه رسوبی کپه داغ، شمال شرق ایران" که با همکاری اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق کشور و بنیاد ملی نخبگان (معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به سرانجام رسید) موجبات انتشار کتابی تحت عنوان:
A photo-atlas of Early Cretaceous (Berriasian-Aptian) calcareous algae, Kopet-Dagh sedimentary basin, Northeast of Iran
فراهم شد.
در طی انجام این طرح تحقیقاتی، نمونه برداری از تعداد 10 برش چینه شناسی از توالی های کرتاسه زیرین حوضه رسوبی کپه داغ (از خاور به سوی باختر) انجام پذیرفت که در نتیجه آن تعداد بیش از 70 جنس و گونه از جلبک های آهکی از این توالی ها مورد شناسایی و معرفی قرار گرفتند. برداشت توالی های کرتاسه زیرین عمدتاً معطوف به سه سازند شوریجه، تیرگان و سرچشمه بوده است که با توجه به اهمیت حوضه رسوبی کپه داغ از دیدگاه های اکتشافی (منابع هیدروکربوری و معدنی) از سازندهای بسیار مهم در این حوضه به شمار می آیند؛ از اینرو بررسی های زمین شناسی (عمدتاً دیرینه شناسی، سنگ شناسی و رسوب شناسی) در این توالی ها می تواند در راستای اکتشاف مواد هیدروکربوری کشور، تحلیل حوضه رسوبی و انطباق منطقه ای بسیار مهم باشد. تهیه این اطلس، به عنوان اولین مؤلفه در راستای انجام اینگونه تحقیقات رو زمینی و زیر زمینی بسیار مهم بوده و می‌تواند در جهت یاری رسانی به پژوهشگران زمین شناسی، به ویژه دیرینه شناسی بسیار مفید فایده و اثر بخش باشد. همچنین در تهیه این اطلس سعی بر آن شده است تا با در نظر گرفتن آخرین روش های مطالعه جلبک های آهکی در مقاطع نازک میکروسکوپی و تصویربرداری پیشرفته از آن ها، مقیاس گذاری خطی برای هر یک از نمونه های میکروسکوپی انجام پذیرد. از مهمترین ویژگی های این اطلس، روزآمد بودن نامگذاری نمونه های یافت شده و استفاده از مقیاس خطی در پائین هر یک از تصاویر می باشد.
بی گمان کمبود و به عبارتی نبود چنین اطلسی در جامعه زمین شناسی و دیرینه شناسی کشور با انجام و چاپ این اثر علمی برطرف و قطعاً می تواند مورد استفاده شرکت های نفتی، مراکز پژوهشی و مؤسسات آموزش عالی قرار گیرد. در طی زمان تهیه این اطلس سعی بر آن شد تا از مشورت صاحبنظران داخل و خارج از کشور استفاده شود که بر عمق و غنای این پژوهش افزوده شده است. امید است، توانسته باشیم گامی هر چند کوچک در راستای اعتلای علمی کشور عزیزمان و معرفی پدیده های زمین شناسی آن برداشته و به انجام تحقیقات فرارو کمک کرده باشیم.
شایان ذکر است که پروفسور Marc Andre Conrad طی مقدمه ای ارزش و اهمیت این اثر علمی را ستوده است.
