در راستای معرفی مزیت‌ها و توانمندی‌های منطقه شمال شرق کشور در ابعاد گوناگون و عمل به رسالت منطقه‌ای خود، بر آن شدیم از این شماره سرفصل جدیدی به مطالب خورشید مشرق افزوده تا در هر شماره به بررسی اجمالی هر موضوع بپردازیم.
در این شماره "طلا با نگرشی ویژه به استان خراسان رضوی" تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
طلا با نگرشی ویژه به استان خراسان رضوی
توسط: حسن عزمی
طلا نخستین فلزی است که توسط بشر شناخته و به‌کار گرفته شد (مقصودی، 1383). طلا به‌خاطر ویژگی هایی چون زیبایی، پایداری، کمیابی و خواص منحصربه‌فرد، مورد توجه بشر بوده و هست. طلا افزون بر مصارف زینتی کاربرد گسترده‌ای در صنایع مدرن و فوق مدرن دارد. این فلز گران‌بها به عنوان مهم ترین پشتوانه پولی جهان و سرمایه ملی و پشتوانه اقتصادی کشورها و حتی ثروت امن خانواده‌ها مطرح است و کار‌آیی دارد. اگر‌چه در حال حاضر هیچ پیوند رسمی بین طلا و پول وجود ندارد ولی هنوز ذخایر طلای هر دولت به عنوان شاخص سلامت اقتصادی و ارزش پول رایج آن کشور در نظر گرفته می‌شود. حجم پول در گردش یک کشور به وسیله مقدار طلای موجود در بانک مرکزی آن کنترل می‌شود و مانع پرقدرتی در برابر تورم است. شاید بتوان گفت عمده تفاوت طلا با سایر عناصر نهفته بودن رابطه تاریخی آن با پول است.
- رویدادها، روند و مسائل اثرگذار روی قیمت طلا
قیمت تقریبی طلا در سال 2016، 9٪ بیشتر از قیمت آن در سال 2015 بود و 24٪ پایین تر از بالاترین قیمت سالانه آن در سال 2012. مهم ترین عوامل در کاهش یا افزایش قیمت طلا در ماه های مختلف سال 2016 به شرح زیر می باشد:
- پس از همه پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، قیمت طلا افزایش یافته است.
- در سال 2016، با افزایش مصرف داخلی طلا در کشورهای مختلف و تولید سکه و شمش
قیمت طلا افزایش یافت. به نظر می‌رسد که منافع سرمایه گذاران به عدم اطمینان در مورد انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده وابسته بود.
- علاوه بر انتخابات ایالات متحده، عدم اطمینان سیاسی در اروپا، از جمله همه‌پرسی بریتانیا در مورد خروج از اتحادیه اروپا و تعطیلی معادن کوچک در نوادا از دیگر دلایل تغییرات قیمت طلا بوده است.
تولید و ذخایر جهانی طلا بر اساس تن در سال 2015 و 2016 به شرح جدول زیر است. لازم به ذکر است که طبق برآورد های انجام شده 25 درصد طلا از معادن پورفیری مس- طلا استخراج می شود.
اکتشاف، استخراج و استحصال طلا در ایران سابقه چند هزار ساله دارد. نیاکان ما روش های اکتشاف و متالورژی طلا را از هزاره دوم پیش از میلاد به‌خوبی می‌شناختند. زیبایی و جلوه‌های نقش و نگارهای طلاکاری شده در مجسمه‌ها و ظروف طلایی متعلق به ایران باستان نمایانگر آشنایی نیاکان ما با صنعت طلاکاری می‌باشد. ضرب سکه‌های طلایی توسط داریوش هخامنشی نقش تاریخی این فلز را در داد و ستدهای تجاری برای نخستین‌بار نشان می‌دهد.
وجود ده ها منطقه معدنکاری و سایت های معدنی مربوط به طلا همه حکایت از درایت و هوشمندی و آگاهی نیاکان ما و آشنایی آنها با فن اکتشاف، استخراج و استحصال طلا دارد.
تاکنون بیش از 100 کانسار و نشانه معدنی طلا در ایران گزارش شده است. اغلب این کانسارها و نشانه‌ها شواهد معدنکاری قدیمی را در خود نهفته دارند. در حقیقت ما کمتر کانسار و یا نشانه معدنی طلا را یافته‌ایم که جای پای گذشتگان را در آنجا ندیده باشیم.
- ذخایر و پتانسیل طلا در خراسان رضوی
استان خراسان رضوی به عنوان یکی از قطب‌های کشور برای اکتشاف و استحصال طلا مطرح است و اسامی از قبیل کوه‌زر، زرمهر، زر نوخ، کال زرکش، ذهب‌رود و قزل‌کن، همراه با انطباق اکتشافات ژئوشیمیایی بر روی اکثر این نواحی مبین این ویژگی است. آن‌گونه که از نقشه پراکندگی طلا برداشت می‌شود، طلا در استان در دو محور نیشابور – تربت جام (ادامه البرز شرقی، بینالود به سمت جنوب خاوری) و نیز محور شمال گسل درونه از تربت حیدریه تا باختر بردسکن گسترش دارد و عملیات اکتشافی باید روی این محورها متمرکز شود هر چند سایر اندیس‌ها نیز باید در زمان خود مورد توجه قرار گیرد شاید الگوی تکمیل‌تری در اکتشاف طلای استان به دست آید.
در استان خراسان رضوی بر مبنای آمار سال 95 سازمان صمت 4 معدن طلا با ذخیره قطعی4/2 میلیون تن کانسنگ داریم که به شرح زیر می باشد.
عملیات اکتشافی در 12 منطقه از پیشرفت مطلوبی برخوردار بوده اند که می‌توان از آن ها به عنوان کانسار در استان خراسان رضوی یاد کرد که عبارتند از:
مشهد: طرقبه
تربت جام: فیروز کوه، تاریک دره
تربت حیدریه: پلاسر زرمهر
کاشمر: تنورچه، کلاته تیمور
بردسکن: کبودان، تکنار
نیشابور: ارغش2
سبزوار: جلمبادان
بجستان: نیان، قوچی
در این میان 18 اندیس مهم طلای خراسان رضوی عبارتند از:
ذهب رود غرب مشهد، کلاته خاتون جنوب مشهد، دولت آباد مشهد، قلعه‌جوق فیض‌آباد، زیارو خواف، چاه سنگر خواف، کلاته گوگ بجستان، سه‌چاهون گناباد، رودگز گناباد، کلاته آهنی گناباد، کلاته نو گناباد، آب باریک بجستان، چهار بخشی بردسکن، دستاس بردسکن، تجرود کاشمر، ریزاب نیشابور، زین آباد بجستان، چونت سبزوار.
این استان با اکتشافات سیستماتیک انجام شده دارای حدود 300 نقطه آنومالی طلا و حدود 60 محدوده آنومالی طلا می باشد که تعدادی از آنها به معدن تبدیل شده‌اند ولی سایر محدوده‌ها نیاز به اکتشاف دارد. تصویر1، نقشه پراکندگی محیط های مناسب طلادار استان خراسان رضوی را نشان می دهد. شایان ذکر است از آن جا که پایه اطلاعاتی نقشه یادشده در منطقه گناباد داده های ژئوشیمی BRGM و سازمان فاقد آنالیز طلا بوده و لذا این آنومالی ها در نقشه نیامده است. اندیس های طلای منطقه گناباد، مندرج در این گزارش، معطوف به اکتشافات جدید می باشد.
تصویر 1- نقشه پراکندگی محیط‌های مناسب طلادار استان خراسان رضوی
این همه کافی است تا با یک عزم جدی در مسئولان اجرایی استان و فعالان اقتصادی در کنار نیروی کارشناسی کارآزموده، استان را به یک "استان طلایی" تبدیل کند تا سهم بیشتری در تولید طلای کشور به خود اختصاص دهد.
