توسط: سحرناز تاج‌بخش
یکی از مهم‌ترین محور های پیشرفت و توسعه، ارزیابی همه جانبه‌ی فعالیت‌ها، به نسبت امکانات و شرایط است. بدون داشتنِ ارزیابی عملکرد گذشته، برنامه‌ریزی برای آینده، عملا کم فروغ بوده و از وجاهت لازم برخوردار نیست.
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق (مشهد)، همه ساله فعالیت‌های مختلف ادارات فنی و اجرایی را گردآوری می‌کند تا با نگاهی جامع، ضمن داشتن ِ نگرشی منطقی بر حسب شرایط موجود، بهترین انتخاب‌ها را در مسیر توسعه، برای برنامه‌ریزی سال آینده داشته باشد.
خلاصه عملکرد مرکز مشهد در گزارشی به نسبت جامع تهیه شده که در ادامه فقط به فرازهای اصلی آن اشاره می شود. این طرحِ موضوع از چند منظر قابل تأمل است:
• حجم کار انجام شده به نسبت امکاناتِ در اختیار
• تنوع کارهای انجام شده که نشانه ی پویایی مرکز است
• نگرش سیستماتیک به کارهای تعریف شده و خروجی‌های حاصل برای رسیدن به اهداف نهایی
مهم‌ترین محورهای فعالیت مرکز مشهد را در سال 95 میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:
1) سازماندهی مجدد. شامل سازماندهی فضاهای فیزیکی، نیروی انسانی و کارگروه‌های تخصصی. به منظور برون رفت از مشکلات مزمن که هر سازمان اداری را خواسته یا ناخواسته درگیر می کند و نیز برای ایجاد انگیزه، تحرک و ساختار مداری، سازماندهی مجدد نیروها، فضاهای فیزیکی و کارگروه های تخصصی در سطحی وسیع و به مدت چند ماه در این اداره انجام گرفت.
2) افزایش و جهت‌دهی تعاملات برون سازمانی. ضرورت برقراری ارتباطات سازنده و مؤثر با مراکز علمی- اجرایی خارج از سازمان، از جمله مهم‌ترین عوامل ارتقاء سطوح کاری و افزایش تاثیرگذاری دو یا چند جانبه برای ثمربخشی اقدامات انجام شده است. به این منظور مرکز مشهد، تعاملات متعددی با نهادهای بیرونی داشته که مهم ترین آن‌ها عبارتند از:
• سازمان نظام مهندسی استان
• ستاد مدیریت بحران استان
• اتاق فکر صنعت، معدن و تجارت استان
• کمیسیون معدن استان
• اداره استاندارد استان
• اداره میراث فرهنگی استان
• دانشگاه‌های مشهد
• کمیته سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی استان
3) مدیریت منابع مالی و برآورد عملکرد این حوزه. یکی از مهم‌ترین عوامل پویایی و ادامه روند رو به رشد هر سیستم، داشتن منابع مالی قابل اطمینان، در زمان مناسب است. مدیریت منابع مالی، کاری ظریف، دشوار و پردغدغه است اما با شناختِ منابع مالی، قوانین کاری، زمان شناسی مناسب میتوان منابع مالی را مدیریت کرد. در سال 1395، علیرغم کاهش منابع تخصیص یافته جهت اداره امور این اداره کل که ناشی از شرایط خاص حاکم بر کشور بود، خوشبختانه با برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری های انجام شده نه تنها عملکرد در این سال کاهش نداشته است، بلکه منجر به اتفاقات جالبی در عرصه مدیریت امور شده است. این موارد عبارتند از:
تنوع بخشی به منابع بودجه
تاکید بر تکمیل پروژه‌های نیمه تمام
ایجاد واحد توسعه، نظارت و ارزیابی با هدف افزایش بهره وری
گسترش روابط برون‌سازمانی با هدف استفاده حداکثری از منابع موجود در کشور
4) همکاری های بین المللی. در این حوزه مهم ترین فعالیت های انجام شده عبارتند از:
همکاری در آموزش کارشناسان وزارت معادن و پترولیوم افغانستان
حضور اثر بخش در برنامه بازدید داوران یونسکو در مشهد هنگام بررسی زیر ساخت‌ها و پتانسیل‌های شهر مشهد در حوزه گوهر سنگ‌ها
همکاری با موسسه GIZ آلمان موضوع آموزش دانشجویان دانشگاه پلی تکنیک کابل
پی‌ریزی برگزاری نخستین کنگره بین‌المللی ژوراسیک ایران‌و کشورهای همجوار همزمان با برنامه‌های مشهد پایتخت فرهنگی جهان اسلام (دبیرخانه این کنگره فعال و امور در دست پیگیری است)
5) فعالیت‌های معاونت‌ها و ادارات فنی، کارگروه‌های تخصصی. فعالیت مجموعه همکاران در بخش‌های مختلف، ابعادی متنوع، فراوان و پر اهمیت دارد که خلاصه کردن آن، کاری دشوار است. زیبایی‌ها و ارزش پنهانِ هر یک از فعالیت‌های صادقانه و مسئولیت پذیری مجموعه همکاران، عملکرد کلی را رقم می‌زند که در این بخش به اختصار فقط به نتایج آن اشاره می شود:
• معاونت زمین شناسی: عمده فعالیت این معاونت در سال 1395 بیشتر معطوف به:
تسریع تکمیل نقشه های نیمه تمام،
تکمیل و تحویل نقشه یکپارچه خراسان شمالی،
سازماندهی مجدد و تشکیل ادارات زمین شناسی و مخاطرات
حضور مؤثر در کارگروه‌های ستاد مدیریت بحران استان و پاسخ به هنگام به مخاطرات پیش آمده
سایر فعالیت‌های این معاونت عبارتند از افزایش ماموریت‌های صحرایی موضوع نقشه‌های در دست انجام، همکاری با اداره موزه در بارگذاری داده‌ها و مستندات علوم زمین و حضور سازنده در کارگروه‌های تخصصی. افزون بر این در زمین شناسی منابع آب‌های کارستی و سایر پروژه‌ها عندالزوم همکاری لازم صورت پذیرفته است. همکاری در داوری نقشه‌های زمین شناسی از دیگر محورهای فعالیت این معاونت بوده است. مطالعات فسیل شناسی و سنگ شناسی حسب مورد انجام گرفته است.
• معاونت اکتشافات معدنی: محورهای اصلی فعالیت این معاونت به شرح زیر است:
اکتشاف پهنه گناباد
ساماندهی اطلاعات اکتشافی گردآوری شده
همکاری موثر با نظام مهندسی استان
پیگیری تجهیز امکانات سخت افزاری
فعالیت‌های معاونت اکتشاف اداره کل منطقه شمال شرق در سال 1395 در آغاز متمرکز روی تشکیل دو اداره فنی اکتشافات فلزی و غیرفلزی و سازماندهی نیروها در قالب این دو اداره بوده است. در ادامه ضمن پیگیری تکمیل اکتشافات در قالب طرح تلفیق نسبت به تحویل گزارش پروژه‌های اکتشافی و اطلس‌های شهرستانی اقدام شد. تکمیل گزارشات اکتشافی، از دیگر فعالیت‌های این معاونت است.
• معاونت اجرایی: این معاونت در راستای پر کردن خلا امور زیربنایی و پشتیبانی در معاونت های اداره کل، شکل گرفت تا پیگیر مهم‌ترین موارد زیربنایی در پیشرفت امور مرکز باشد. گسترش ادارات اجرایی شامل اداره امور اداری و مالی و اداره ارتباطات و اطلاع رسانی، در راستای اهداف پیش بینی شده در امور فنی و سایر عرصه هایی است که چشم‌انداز این اداره کل برای پیشرفت و توسعه در افقی بلندتر می‌باشد. اصلی‌ترین محور فعالیت این معاونت در سال 1395 عبارتند از:
پیگیری و مبادله موافقت نامه‌های استانی
ساماندهی نیروها در ادارات اداری مالی و ارتباطات و اطلاع رسانی
حضور مؤثر در پشتیبانی دوره آموزشی دانشجویان افغانستان
پیگیری امور مترتب بر تکمیل و تجهیز پروژه پارک موزه
سایر فعالیت‌های این معاونت در سال 1395 عبارتند از: ساماندهی فعالیت کارگروه‌ها، ساماندهی فعالیت‌های آموزشی، امور مربوط به اطلاع‌رسانی، برگزاری نشست¬ها و جلسات، برگزاری فوق برنامه‌ها، پیگیری امور زیربنایی و عملیات عمرانی مرکز، پشتیبانی و فعالیت کتابخانه تخصصی، چاپ و پخش پیک خبری مرکز، ساماندهی و برنامه‌ریزی مصرف بهینه انرژی و آب، ساماندهی اسکان همکاران در مامورسراها.
• اداره ژئومتیکس: شاخص ترین فعالیت‌های این اداره در سال 1395 عبارتند از:
راه‌اندازی واحد توسعه؛ متشکل از چهار آزمایشگاه تخصصی با رویکردهای GIS و دورسنجی (آزمایشگاه‌های R&D).
راه اندازی سامانه جامع نقشه‌ها
علاوه بر موارد ذکر شده، این اداره در حوزه GIS به کارتوگرافی رقومی، تهیه بانک اطلاعات نمونه‌های اکتشافی، تکمیل آرشیو نقشه‌های زمین‌شناسی رقومی، همکاری با پروژه‌های اکتشافی، تشکیل واحد تحقیق و توسعه در داخل بخش، آماده‌سازی اطلاعات برای سامانه متمرکز اطلاعات مکانی، تهیه نقشه‌های متنوع کاربردی- موضوعی، تهیه پلات‌های مرکز، ساماندهی اطلاعات IT پرداخته است. در حوزه دورسنجی نیز پردازش ده‌ها داده¬ی مختلف شامل استر، اسپات، IRS، لندست برای نقشه‌های مختلف زمین شناسی و پردازش‌های لازم برای مطالعات اکتشافی، تهیه گزارش های دورسنجی، مطالعات تحقیقاتی، تحلیل داده ها، انجام شده است.
• اداره موزه و مستندات علوم زمین: فعالیت‌های عمده این اداره در سال 1395 شامل:
کسب مجوز رسمی از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
کسب عنوان موزه برتر در سال 1395 در دو گرایش
بارگذاری نرم افزاری نمونه‌های سامانه جامع مستندات موزه و آغاز عکس برداری از نمونه ها
آغاز بارگذاری سامانه میکروفسیل
از دیگر فعالیت‌های این اداره راهبری بازدید کنندگان، انتقال و ثبت نمونه‌ها به سامانه جامع، آماده‌کردن مستندات و ارسال برای شرکت در مراسم موزه برتر، شرکت در جلسات ایکوم و پیگیری خدمات لازم برای نگهداری، ثبت و مطالعه نمونه‌ها در موزه بوده است.
• اداره آزمایشگاه شیمی: فعالیت‌های شاخص این اداره در سال 1395 عبارتند از:
مطالعه و اجرای طرح شیمی سبز در آزمایشگاه‌های شیمی تجزیه
تهیه بانک نمونه‌های مرجع آزمایشگاه (شامل انتخاب نمونه، آنالیز، کدگذاری و آرشیو)
مطالعه، تهیه دستورالعمل و اقدام به آماده‌سازی نمونه‌های موزه با کمک معرف‌های شیمیایی
محورهای دیگر فعالیت آزمایشگاه شیمی عبارتند از: آنالیز نمونه‌های ارجاعی از بخش خصوصی و مرکز که در این رابطه در سال 95، اگرچه آمار کلی آنالیزها تغییر چندانی نسبت به سال قبل نداشت، اما تعداد نمونه‌های ارجاعی از بخش خصوصی افزایش چشمگیری(نزدیک به سه برابر) را نشان می‌دهد. آموزش: گذراندن ۷ دوره آموزش در حوزه¬های تخصصی و عمومی، ادامه تهیه مستندات آزمایشگاه، ارائه دو مقاله در گردهمایی علوم زمین.
• فعالیت‌های نمایندگی بجنورد: وجه بارز عملکرد دفتر نمایندگی اداره کل در بجنورد عبارت است از:
برقراری ارتباط قوی با مسئولان تصمیم‌گیر در استان،
مبادله موافقت نامه استانی
حضور به نسبت موثر در برداشت‌های فنی بوده است.
شرح ِ سایر فعالیت‌های این نمایندگی عبارتند از: تهیه و تحویل نقشه زمین شناسی یکپارچه استان از محل اعتبارات استانی، گردآوری اطلاعات پزشکی جهت تهیه اطلس زمین شناسی پزشکی، ادامه برداشت های اکتشافی پهنه صفی آباد، انجام تفاهم نامه استانی جهت تهیه نقشه زمین شناسی مهندسی 1:25000 بجنورد و نقشه یکپارچه گسل‌های استان، پیگیری مصوبات رهبری جهت انجام مطالعات اکتشافی در استان، تهیه اطلس زمین شناسی اکتشافی 4 شهرستان استان از محل اعتبارات استانی.
• کارگروه‌های تخصصی: کارگروه‌های تخصصی در سال 95 پس از سازماندهی مجدد، به ده کارگروه در حوزه‌های تخصصی و فعالیت‌های عمومی و اجرایی طبقه‌بندی شدند. تشکیل 62 جلسه رسمی حاصل فعالیت‌های این گروه‌ها بوده است تا با تعریف فعالیت‌های جدید، دبیران جدید و برنامه‌های جدید، خود را به محکِ خلاقیت و ایده پردازی‌های نو بسپارند. فعالیت برخی کارگروه‌ها منظم و هدف‌دار و برخی دیگر مشروط و نامنظم بوده است. از جمله دستاوردهای کارگروه‌ها در این سال میتوان به:
انتشارکتاب"موزه؛ راهبری و ضرورت‌ها؛ با نگرش ویژه به موزه‌های علوم زمین"
اجرای طرح پایلوت زمین شناسی کشاورزی در اداره کل
تهیه نقشه اطلس منابع آبی استان و تهیه نقشه اطلس غار و منابع کارستی استان
تدوین سند "ضرورت ایجاد مرکز تحقیقات فراوری و کاربرد مواد معدنی در استان" و شناسایی شرکت های ذی صلاح در امر تجهیز این مجموعه
همفکری، همکاری و ارائه ی نظات علمی پیرامون مطالب چینه شناسی، همایش انجمن دیرینه شناسی ایران، پیشنهادات اولیه برگزاری کنگره ژوراسیک و...
بررسی قوانین معدن و معدن کاری مرتبط با محیط زیست
برگزاری 6 جلسه ی فوق برنامه به مناسبت های گوناگون علمی، فرهنگی در قالب نشست های صمیمی
6) توجه به هدایت امور در راستای اجرایی شدن ِاقتصاد مقاومتی. اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق با آگاهی از ضرورت و اهداف عالی اقتصادی مقاومتی و با نگرش مسئولانه به سیاست های کلی ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری، برنامه‌های متناسبی را در سال 1395 در دستور کار خود قرار داده بود. این رویکرد مبتنی بر مزیت‌های نسبی این اداره کل در برخورداری از نیروهای کارشناسی مسئولیت‌پذیر و باز کردن افق‌های جدیدی از موفقیت همراه با نوآوری و اثر بخشی برون سازمانی و گذر موفقیت آمیز از بحران کمبود منابع و غلبه اراده انسانی بر مشکلات متداول تعریف و پیگیری شده است.
در مجموع مهم ترین دستاوردهای مرکز مشهد را می توان در محورهای زیر خلاصه کرد:
پذیرش مسئولیت انجام شرح خدمات پهنه اکتشافی گناباد و پیشرفت فیزیکی 50 درصدی در مساحت 1000 کیلومتر مربع
صدور گواهی کشف طلای هیرد با ذخیره حدود 5 تن طلا و واگذاری آن
تحویل 4 نقشه زمین شناسی با افزایش 5 درصدی نسبت به سال قبل.
چاپ نخستین کتاب تخصصی در مورد موزه‌های علوم زمین با نگرش ویژه به موزه‌های علوم زمین
چاپ نخستین اطلس جلبک های آهکی کرتاسه
تحویل نقشه زمین شناسی یکپارچه خراسان شمالی
اخذ اعتبار تکمیل پروژه از محل مصوبات سفر دولت محترم به صورت اسناد خزانه
کاهش هزینه‌های جاری
بازسازی فضای‌سبز با هدف کاهش80%مصرف آب (حذف چمن و تاکید بر گیاهان بوته‌ای)
حضور اثر بخش در پروژه منابع آب کارستی
بازدید میدانی از مخاطرات زمین شناختی و تحویل گزارش مخاطرات فرونشست
تصویب طرح پایش فرونشست ارائه شده از سوی این اداره کل به ستاد مدیریت بحران استانداری
کسب مقام موزه برتر برای سومین سال پیاپی در دو گرایش پژوهش، حفاظت و نگهداری
راه‌اندازی سامانه جامع سنگ، کانی و ماکروفسیل با بارگذاری بیش از 18 هزار نمونه در این سامانه در دو بخش آرشیو فیزیکی و نرم افزاری
راه اندازی سامانه نرم افزاری و سخت افزاری میکروفسیل برای نخستین بار درکشور
رشد100 درصدی حضور کارشناسان در گردهمایی علمی به ویژه سی و پنجمین گردهمایی علوم‌زمین
همکاری مؤثر با دانشگاه در نشست‌های علمی و پایان نامه های تحصیلی
توجه جدی به امر آموزش کارکنان
راه‌اندازی 4 شورای راهبری برای بخش‌های فنی مرکز با هدف اتخاذ راهبردهای توسعه‌ای هماهنگ
تهیه سند پایه توسعه اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
تهیه محورهای فعالیت نوآورانه موضوع همکاری با معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور
تهیه برنامه‌های سالانه
پیگیری‌مجدانه اعتبار پروژه‌پارک موزه‌علوم‌زمین و تحقق آن‌از طریق تخصیص اسنادخزانه
پی‌ریزی مهم‌ترین پایگاه داده‌های مکانی شمال شرق کشور با پیشرفت فیزیکی بیش از 30%
توسعه سطوح سازمانی و تشریک مساعیِ بیشترِ کارهای فنی و اجرایی در پیشبرد اهداف مرکز
