کاربرد کانی ها در داروسازی؛ ظرفیتی ویژه در زمین شناسی کاربردی
تهیه کننده: محبوبه پرورش
علوم زمین حوزه‌ی وسیعی از علوم پایه و یکی از تأثیرگذارترین مبانی علمی در توسعه پایدار هر کشور محسوب می‌شود. به جرأت می توان گفت که آمایش سرزمین که مبنای برنامه ریزی توسعه هر منطقه می باشد، بدون اطلاعات پایه ی علوم زمین راه به جایی نمی برد. مبانی نظری این علم اگرچه از جاذبه بالایی برخوردار است ولی هنگامی می‌تواند در تصمیم سازی و تصمیم گیری برنامه ریزان توسعه لحاظ گردد که جنبه کاربردی داشته باشد.
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق به همین منظور گروه های کاری هدفمندی را به این مهم اختصاص داده است تا با تکیه بر ظرفیت‌های موجود در علوم زمین، به‌تدریج راهکارهای عملیاتی شدن این ظرفیت و به فعلیت در آوردن این توان بالقوه، شعاع تأثیرگذاری دانش کاربردی علوم زمین را گسترش دهند.
بدیهی است توفیق این کارگروه‌ها بستگی به توجه همکاران در عملیاتی نمودن ایده‌ها و نظرات و اطلاعات دانش بنیان خواهد داشت تا علاوه بر تغذیه بخش‌های پژوهشی، سهم درصد علوم زمین را در فرآیند توسعه منطقی کشور و نیز کارآفرینی بالا ببرند.
کاربرد کانی‌ها در بخش‌های مختلف صنعت و چرخه تولید کشور یکی از مهم‌ترین حوزه هایی است که پرداختن به آن اشتغال و ثروت را به همراه خواهد داشت. در همین راستا نگارنده به بررسی‌و تحقیق درخصوص کاربرد کانی‌ها در داروسازی پرداخته است و در این مجال به معرفی یکی از دستاوردهای این حوزه که در قالب انتشار مقاله علمی صورت پذیرفته است، خواهیم پرداخت.
کاربرد کانی ها با اهداف پزشکی و درمانی از دوره های ماقبل تاریخ شناخته شده بوده است و امروزه نیز در قالب بخشی از دانش بین رشته ای زمین داروسازی که در حوزه زمین شناسی پزشکی تعریف می شود؛ قرار گرفته است. در همین زمینه علاوه بر بررسی کانی های پرکاربرد در داروسازی که بخشی از نتایج آن در سی و چهارمین گردهمایی علوم زمین ارائه شد؛ مطالعه اسناد قدیمی موجود در خصوص کاربرد کانی ها در طب سنتی ایران مورد توجه و پژوهش قرار گرفت.
در این زمینه کتاب قانون ابن سینا و ذخیره خوارزمشاهی که جامع‌ترین کتاب‌های طب به زبان فارسی هستند، به طور دقیق بررسی شد. کلیه مواد معدنی مورد استفاده در داروها در طب سنتی ایران بر مبنای دو کتاب مذکور استخراج و در ترجمه های مختلف کتاب قانون بازنویسی شد. سپس بر اساس تعاریف مطرح در هر دو منبع و سایر اسناد کانی شناسی قدیم بازبینی گردید و نیز بر یافته های علمی مقالات جدید در حوزه داروسازی انطباق داده شد. بخش کوچکی از دستاوردهای این پژوهش در قالب مقاله ای با عنوان زیر در مجله تاریخ علوم زمین Earth Sciences History به چاپ رسیده است.
“Using Sulfur-Containing Minerals in Medicine: A Comparison between Iranian Traditional Documents and Modern Pharmaceutical Terminology”
در نظر است تا سایر دستاوردهای این پژوهش در مجلات معتبر ارائه و در نهایت نسخه نهایی مجموعه یافته ها، انتشار یابد.
فصلنامه خورشید مشرق این موفقیت و دستاورد علمی را به همکار گرامی شادباش عرض می‌نماید.
اهمیت انتخاب نمونه‌های مرجع مناسب و استفاده صحیح از آن‌ها در آزمایشگاه
تهیه کننده: سحرناز تاج‌بخش
نمونه مرجع یکی از اساسی‌ترین نیازهای اندازه‌گیری‌های کمی در آزمایشگاه‌های شیمی محسوب می‌شوند. در آزمایشگاه‌های آنالیز نمونه‌های معدنی، شکل‌های گوناگونی از این مواد استفاده می‌شوند.
در اواخر دی ماه 1396، دوره آموزشی در پژوهشکده علوم و صنایع غذایی مشهد برگزار شد. در این دوره آموزشی دو روزه الزامات استانداردISO/IEC 17025 در رابطه با نمونه مرجع، تعاریف مرتبط، مدارک همراه، کاربردها و استفاده از نمونه مرجع در آزمایشگاه¬ها و استفاده صحیح از این مواد برای کنترل صحت و دقت مطرح شد.
این دوره آموزشی همزمان با دو سری مطالعات آماری در آزمایشگاه ما همراه شد که کمک زیادی به هدفمند سازی این مطالعات کرد. شرح مختصری از این اقدام در ادامه آورده شده است:
همه ساله مبالغ قابل توجهی هزینه خرید این مواد می شود. از این رو انتخاب صحیح و مناسب آن از اهیمت زیادی برخوردار است. برای کارشناس آزمایشگاه های شیمی اهمیت دارد که بداند چه مادهِ مرجعی برای چه هدفی مورد نیاز است، از چه منبعی باید این مواد را تهیه کند که قابل اعتماد باشد و در نهایت به چه فاکتورهایی باید دقت و توجه کند تا محصول قابل قبولی به دست آورد. از مهم‌ترین کاربردهای نمونه مرجع استفاده آن‌ها در کالیبراسیون است. برای این منظور لازم است ماده مرجع شکل فیزیکی، تناسب با ماده‌ی سنجیده شده و محدوده مناسب مقادیر مورد نظر را داشته باشد.
مجموعه اطلاعات به دست آمده از این دوره آموزشی به همراه نتایج آماریِ آنالیزهای انجام شده اهمیتِ توجه به نمونه مرجع و انتخاب مناسب آن‌ها را برای به دست آوردن نتایج دقیق و صحیح بسیار مهم می‌داند. هم‌چنین این مطالعات اهمیت اجرای استانداردهای مختلف به خصوص ISO/IEC 17025را در آزمایشگاه‌ها مشخص می‌کند.
