توسط: شیوا عباسیان
پژوهشکده هوافضا در سال ۱۳۷۵ طبق موافقت اصولی شورای گسترش آموزش عالی به منظور انجام تحقیقات هوافضایی، توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پایه‌گذاری شد و فعالیت رسمی خود را از سال ۱۳۷۹ آغاز کرد. با رشد چشمگیر آن، در سال ۱۳۸۳، این پژوهشکده به پژوهشگاه هوا فضا ارتقاء یافت.
با توجه به چشم‌انداز بیست ساله در سال ۱۳۹۰، این پژوهشگاه از وزارت علوم منفک و با نام جدید پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی مستقیماً زیر نظر سازمان فضایی ایران قرار گرفت. پژوهشگاه هوافضا، پس از فراز و نشیب‌ها و موفقیت‌های ملی کسب‌شده، سرانجام در سال ۱۳۹۳، با رأی شورای عالی اداری به مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیوست.
هدف از تأسیس پژوهشگاه هوافضا ایفای نقش فعال و مؤثر در گسترش دانش بشری و توسعه پژوهش در زمینه علوم و فناوری هوا فضایی، هم‌چنین ایجاد زمینه لازم برای ارتقای فعالیت‌های پژوهشی و کارآفرینی در حوزه‌های مرتبط با مهندسی هوافضا و کاربردهای آن است.
پژوهشکده‌ها:
• پژوهشکده علوم و فناوری هوایی
هدف پژوهشکده علوم و فناوری هوایی، پژوهش‌های بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی در همه زمینه‌های مربوط به وسایل پرنده، زیرسیستم‌ها و کاربردهای آن‌هاست. مباحث علمی و فناوری مربوط به طراحی، تحلیل، توسعه، نمونه‌سازی، آزمایش و کاربرد وسایل پرنده، حوزه عملکرد این پژوهشکده را تشکیل می‌دهند.
• پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی
هدف پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی، انجام پژوهش‌های بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی در ارتباط با وسایل فضایی، اجزای مربوطه، مأموریت‌ها و کاربردهای آن است. طراحی، تحلیل، شبیه‌سازی، نمونه‌سازی، توسعه و آزمایش بخش‌های مختلف سفینه‌های فضایی اعم از ماهواره‌ها، فضاپیماها، متعلقات زمینی و مکانیک مداری آن‌ها از جمله فعالیت‌های این پژوهشکده خواهد بود. سه گروه پژوهشی شامل: گروه پژوهشی علوم فضایی، طراحی وسایل فضایی و سیستم‌های فضایی، برای انجام فعالیت‌های مزبور در این پژوهشکده پیش‌بینی شده است که طرح‌های پژوهشی و صنعتی در گروه‌های مذکور اجرا می‌شود.
• پژوهشکده مدیریت، حقوق و استانداردهای هوافضایی
هدف پژوهشکده مدیریت، حقوق و استانداردهای هوا فضایی پژوهش‌های بنیادی توسعه‌ای و کاربردی در کلیه زمینه‌های مربوط به مدیریت امور هوانوردی و فضایی، حقوق هوا فضا و استانداردهای مربوط به هوافضا است. با توجه به ماهیت بینالمللی فعالیت‌های هوایی و فضایی، مطالعه و پژوهش برای یکنواختی و استانداردسازی فعالیت‌های هوافضایی کشور در قالب قوانین، مقررات و استانداردهای بینالمللی در حوزه عملکرد این پژوهشکده قرار می‌گیرد.
• گروه پژوهشی فیزیولوژی هوافضایی
هدف این گروه، انجام تحقیقات بنیادی، توسعه‌ای و کاربردی پیرامون تاثیر قرارگرفتن در دو محیط هوا و فضا، بر روی مکانیسم‌های فیزیولوژیک موجودات زنده است. پژوهش‌های این گروه در برگیرنده همه انواع جانداران و در نهایت انسان خواهد بود و تمام تغییرات ایجاد شده در سیستم‌ها و زیرسیستم‌های فیزیولوژیک حیات، که بر اثر قرار گرفتن در این دو محیط را که اساساً برای جانداران ناشناخته هستند، در بر خواهد گرفت. این گروه پژوهشی فعالیت‌های خود را در دو زیر گروه فیزیولوژی هوایی و فیزیولوژی فضایی ساماندهی خواهد کرد، که مستقلاً یا با همکاری یکدیگر بر روی طرح‌های پژوهشی تعریف شده یا واگذار شده فعالیت می‌کنند.
• کانون تفکر آینده اندیشی و راهبردی هوافضایی
همکاران پژوهشگاه هوافضا:
هم‌اکنون حدود ۴۱ عضو هیئت‌علمی، ۴۵ پژوهشگر متخصص در زمینه‌های مهندسی هوافضا، برق، مخابرات، کامپیوتر، مکانیک، حقوق و مدیریت و ۲۵ پرسنل اجرایی و پشتیبانی با پژوهشگاه هوافضا همکاری می‌کنند.
فعالیت‌های پژوهشگاه:
طراحی، ساخت و پرتاب کاوشگرهای فضایی، مهم‌ترین فعالیت این پژوهشگاه بوده است که مقدمه‌ای بر ارسال فضانورد به فضا خواهد بود. تاکنون 8 کاوشگر فضایی پرتاب شده‌اند که هر یک نسبت به کاوشگر قبلی خود، دارای محموله سنگین‌تر و ارتفاع پرتاب بیشتر بوده است.
در کنار کاوشگرها، پروژه‌های صنعتی مختلف و فعالیت‌های تحقیقاتی خاتمه یافته بسیاری صورت گرفته که مهم‌ترین آن‌ها بدین شرح است:
- سامانه تراستر گاز سرد که جهت کنترل وضعیت ماهواره به‌کار می‌رود
- شبیه‌ساز پرواز یک هواپیمای مسافربری که می‌تواند در فرایند آموزش مورد استفاده قرار گیرد
- طراحی و ساخت شبیه‌ساز کم‌وزنی
- تدوین سند جامع توسعه هوافضای کشور
- اولین سفینه فضایی مدارگرد
- پایش محصول برنج با استفاده از فناوری فضایی
- توسعه نرم‌افزار گرمایش ایرودینامیکی اجسام سه‌بعدی دارای سطوح فناشونده
- بهینه‌سازی ابعادی و تجهیز یک پرنده کوچک به محموله
- طراحی ساختار موازی برای شبیه‌سازی سامانه‌های واقعیت مجازی
- توسعه نرم‌افزار شبیه‌سازی دینامیک ماهواره
- شبیه‌سازی جریان‌های آشفته واکنشی
- کاربرد تئوری کنترل مقاوم در طراحی سیستم‌های کنترل پرواز
- شبیه‌سازی جریان خنک‌کاری لایه‌ای روی پره‌های توربین گازی
- مطالعه عددی اثرات صدمه بر روی آیرودینامیک بال و بسیاری موارد دیگر
همکاری‌های علمی و بینالمللی پژوهشگاه هوافضا:
پژوهشگاه هوافضا با شرکت در ۷۵ کنفرانس خارجی و نمایشگاه‌های جانبی آن‌ها، شرکت در ۵ دوره آموزشی بینالمللی و فرصت‌مطالعاتی، ۷ مذاکره بینالمللی، عضویت در فدراسیون بینالمللی فضانوردی (IAF)، شرکت در نشست‌های مربوط به کمیته همکاری‌های بینالمللی، همکاری بینالمللی در قالب طرح جندی‌شاپور و برگزاری ۶ دوره علمی آموزشی در موضوع دستاوردهای علمی، اختراعات و پایان‌نامه‌های متخصصان و محققان خارجی، در راستای بهره‌گیری از فرصت‌های آموزشی و پژوهشی
موجود، اقدامات مؤثری را در عرصه همکاری‌های بینالمللی به انجام رسانده است.
زیر ساخت‌های تحقیقاتی و توسعه‌ای:
پژوهشگاه هوافضا در راستای انجام پروژه‌های تحقیقاتی و صنعتی، آزمایشگاه ها و کارگاه های تخصصی در حوزه های مختلف هوافضا تأسیس کرده است که اهم آن عبارتند از:
1. آزمایشگاه‌های الکترونیک و مخابرات
2. آزمایشگاه شبیه‌ساز پرواز هواپیما
3.آزمایشگاه پردازش موازی
4.آزمایشگاه شبیه‌ساز پرواز فضاپیما
5.آزمایشگاه بیوالکتریک
6.آزمایشگاه سازگاری موجود زنده با صوت
7.آزمایشگاه‌های سیار کنترل و مانیتورینگ زیست‌فضایی
8.آزمایشگاه اندازه‌گیری و شبیه‌سازی امواج پیروشوک
9.آزمایشگاه زیست- پزشکی فضایی
10.آزمایشگاه خلأ حرارتی و برودتی
11.آزمایشگاه دینامیک پرواز و کنترل
اختراع‌های پژوهشگاه هوافضا:
- طراحی و ساخت بالک‌های سامانه بازیابی کاوشگر ۱ و ۲
- طراحی و ساخت پوسته خارجی محموله راکت‌کاوش
- طراحی و ساخت شبیه‌ساز هواپیمای ایران-۱۴۰
- طراحی و ساخت سامانه هوشمند کنترل و مدیریت ناوگان حمل و نقل
- طراحی و ساخت دستگاه شبیه‌ساز شرایط بی‌وزنی (کلینواستت)
- آنتن پلاسما با تحریک موج سطحی در محدوده فرکانس VHF
افتخارها:
- کسب رتبه اول طرح‌های کاربردی در جشنواره خوارزمی سال ۱۳۹۱
- کسب رتبه سوم طرح‌های کاربردی در جشنواره خوارزمی سال ۱۳۸۸
- کسب رتبه اول مسابقات دانشجویی کن‌ست (Can Sat) اسپانیا ۲۰۱۲
- کسب رتبه دوم مسابقات دانشجویی کن‌ست (Can Sat) اسپانیا ۲۰۱۰
پژوهشگاه هوافضا با 18 مرکز علمی 51 مقاله مشترک منتشر کرده است که مهم‌ترین مراکز علمی در این همکاری مشترک به ترتیب میزان همکاری بدین شرح است:
1. دانشگاه صنعتی امیرکبیر
2. دانشگاه صنعتی مالک اشتر
3. پژوهشگاه فضایی ایران
4. دانشگاه تهران
5. دانشگاه علامه طباطبایی
منبع: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فضایی ایران https://isa.ir
