تنوع اقلیم‌های زمین‌شناسی
توسط: جعفر طاهری
منطقه شمال شرق کشور از شمال به سوی جنوب در بردارنده‌ی پهنه‌های رسوبی- ساختاری کپه داغ، البرز خاوری (بینالود) زیر پهنه سبزوار، بخش‌هایی از بلوک‌های ایران مرکزی و ارتفاعات شرق ایران می‌باشد. در همین رابطه گوناگونی ویژگی‌های زمین‌شناسی قابل توجه و تأمل است. افزون بر این موارد باید راز نحوه ارتباط این پهنه‌های رسوبی- ساختاری در طول تاریخ زمین‌شناسی را تا حدود زیادی در این نواحی جستجو نمود.
در شمالی‌ترین ناحیه پهنه رسوبی- ساختاری کپه داغ با مجموعه‌ای از توالی‌های رسوبی و واحدهای سنگ چینه‌ای گوناگون تاریخ زمین‌شناسی از ژوراسیک میانی تا عهد حاضر را در خود نهفته دارد و اقلیم مناسبی برای بررسی‌های زمین شناختی، چرخه‌های رسوب‌گذاری و نوسانات حوضه را در بردارد. ضمن آن که در تعاقب بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس ناگفته‌های فراوان از این راز سر به مهر با خود همراه دارد. ارتفاعات بینالود (البرز خاوری) افزون بر ویژگی‌های توالی‌های قابل رؤیت در البرز بعضاً واحدهای حد واسط ایران مرکزی و البرز را نشان می‌دهد و با برونزد بقایای پالئوتتیس در جنوب مشهد و تا حدود به سوی جنوب خاوری در نواحی فریمان و سفیدسنگ گویای اهمیت جایگاه تکتونیکی و ژئودینامیکی این گستره از ایران زمین می‌باشد.
زیرپهنه سبزوار با ویژگی رخنمون واحدهای افیولیتی و محل اندیس‌های فراوان کرومیتی یکی دیگر از چشم اندازهای زمین‌شناسی منطقه شمال شرق می‌باشد که در یک روند تقریباً خاوری- باختری از ناحیه سبزوار تا شمال تربت حیدریه در گستره‌ای وسیع رخنمون دارد و یکی از شواهد متقن نئوتتیس در این گستره می‌باشد.
در حدفاصل زیر پهنه سبزوار تا بخش‌های شمالی بلوک‌های ایران مرکزی توالی‌های آتشفشانی- نفوذی همراه با سنگ‌های آذرآواری و آتشفشانی- رسوبی از شمال بردسکن تا حدود مرز ایران و افغانستان رخنمون دارد که اندیس‌های متعدد فلزات قیمتی و از جمله طلا را در خود جای داده است و محدوده‌ی در خور اهمیتی از نظر فلزات استراتژیک محسوب می‌شود. این در حالی است که بقایایی از سنگ‌های کهن منسوب به دوران اول انباشته‌های معدنی مهم آهن و پلاسرهای آن را به ودیعت نهاده است.
بخش‌های شمالی بلوک‌های ایران مرکزی که در گستره‌ی شمال شرق ایران رخنمون دارد هم از نظر زمین شناسی اهمیت دارد و هم از نظر پتانسیل معدنی فلزی و غیرفلزی این نگرش اجمالی گویای حقایق کشف ناشده‌ی بسیاری است که ضرورت دارد مطالعات زمین شناسی و بررسی‌های اکتشافی در این مناطق با قدرت و توان بیشتر پیگیری تا از این رهگذر دستاوردهای بزرگ‌تری نصیب کشور شود ان‌شاءا...
در این راستا تعیین دقیق‌تر مرزهای چینه شناسی، انطباق ناحیه‌ای، توجه به محیط‌های رسوب‌گذاری ارزیابی دقیق‌تر متالوژنی اندیس‌ها و کانسارهای این منطقه، توده‌های نفوذی و گردآوری شواهد زمین شناسی با دانسیته بالاتر و مواردی از این دست همراه با مدل سازی‌های تکتونیکی با درجه انطباق بیشتر با این گستره از این زمین می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود.
