ارزیابی کارکنان یک سازمان
تهیه کننده: زهره رحیمی نژاد، زهرا واحدی
«هرگز نیکوکار و بدکار در نظرت یکسان نباشند، زیرا نیکوکاران در نیکوکاری بی رغبت و بدکاران در بدکاری تشویق می گردند، پس هر کدام از آنان را براساس کارکردشان پاداش بده.» امام علی(ع)
عینکم را برداشتم و دستی به چشمانم کشیدم و نگاهی به انبوه گزارشات و کتاب ها انداختم. فضای اتاق پر از بحث های بی هدف همکارانم بود. میزها خلوت و کامپیوترها خاموش. از این اوضاع خسته شده بودم. تا کی باید بیشتر کارهای این بخش روی دوش من باشد؟ اینطور ادامه دادن دیگر برایم ممکن نبود. احساس بی میلی می کردم. مدتهاست در درونم کشمکش بین احساس مسئولیت از طرفی و میل برای آسایش از طرفی پیش آمده است. باید کاری می کردم. از اتاق بیرون آمدم و به سمت اتاق مدیر رفتم. باید فکری را که مدت ها در سرم بود، با ایشان در میان می گذاشتم: وجود یک سیستم ارزیابی در بهبود عملکرد بهتر کارکنان قطعا کارساز خواهد بود...
انسان موجودی است پیچیده با تنوع رفتاری، فکری و عادتی. هر انسان به تنهایی مجموعه ای قابل ارزش در پیشگاه خداوند است. اما زمانی‌که انسان ها با هدفی مشخص گرد هم می آیند، لازم است رفتارهای آنها در جهت رسیدن به اهداف تعریف شده و وظایفی که انجام آنها را بر عهده گرفته اند، تنظیم و هماهنگ شود. یکی از مهمترین ارکانی که به کارکرد یک مجموعه نظم، قدرت و پیشرفت هدیه می کند، نظام ارزیابی است. منظور از ارزیابی عملکرد، مقایسه ی وضع موجود با وضع مطلوب یا آرمانی، براساس شاخص های از پیش تعیین شده می باشد. این فرایند که به سنجش، ارزش گذاری و قضاوت درباره عملکرد طی دوره ای معین می پردازد، می تواند در افزایش کارایی و بازده فعالیت های مجموعه و ایجاد انگیزه و پاداش دهی در افراد موثر باشد. از طرفی ارزیابی و اندازه گیری عملکرد و توسعه آن به فرهنگ سازی و ارتقا فرهنگ سازمانی نیاز دارد.
می توان گفت هر سازمان به منظور آگاهی از میزان مطلوبیت فعالیت های کلان خود و تحلیل شرایط نیروی انسانی در اختیار، نیاز به نظام ارزیابی دارد. ارزیابی و اندازه گیری عملکرد و در ادامه آگاهی کارمندان از نتیجه ی آن، موجب هوشمندی سیستم و برانگیختن افراد در جهت رفتار مطلوب می شود. پس می توان نتیجه گرفت که اگر یک سازمان می خواهد از عملکرد خوبی برخوردار باشد، باید کارکردش را بطور مستمر مورد ارزیابی قرار دهد.
از مهمترین اهداف ارزشیابی و ارزیابی عملکرد کارکنان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
• آگاه سازی کارکنان از نحوه انجام وظایف و مسئولیت ها و کمک به شکوفایی استعدادها و کسب مهارت های نداشته یا کم داشته.
• آگاهی مدیر از عملکرد کارکنان زیردست و همچنین آگاهی کارکنان از نظر مقام مافوق نسبت به عملکرد خویش.
• استفاده مطلوب از زمان در اختیار و بهینه ساختن راندمان کاری.
• ایجاد هماهنگی و تعادل در سیستم کار و توزیع آن.
• فراهم آمدن فرصت های یکسان برای افراد علاقمند.
• کاهش نارضایتی و شکایات ناشی از تبعیض های غیرعمدی.
• بهبود ارتباطات سازمانی و ایجاد جو مطلوب در بین کارکنان سازمان.
• تشخیص نقاط ضعف نیروها و کمبودهای سازمان مورد نظر.
ارزیابی و اندازه گیری عملکرد
قبل از هرچیزی شاخص باید تا حد امکان واقع گرایانه باشد. بنابراین توجه به شاخص های ارزشیابی در حوزه های کاری مختلف، نیاز به دیدی متعالی، با انگیزه بهسازی رفتارها و عملکرد نیروها به دور از سلیقه های شخصی، غرض ورزی، تعصب و ترحم دارد. لازم است ارزشیابی زیر نظر مدیران باشد و در این فرآیند به نظر یک نفر اتکا نشود. قبل از انجام ارزیابی، مدل انجام آن باید مشخص شود. از مهمترین شاخص های ارزیابی عملکرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• حسن انجام کار و دقت در حصول به نتیجه مطلوب
• داشتن برنامه ریزی و رعایت زمان مطلوب
• رعایت نظم و انضباط و مقررات محیط کار
• نشان دادن خلاقیت، ارائه پیشنهادات مفید و کاربردی
• مسئولیت پذیری
• نوع فعالیت فرد و درجه سختی آن
• بررسی زمان انجام کار تا حصول نتیجه و توجه به کیفیت کار
• درنظر گرفتن ویژگی های فردی و تعیین سطح انتظار از کارکنان مختلف
• تاثیرگذاری نهایی از مجموعه ی کار و محیط کار
سخن آخر
عملکرد هر فرد در سازمان بازتاب دانش، مهارت، رفتار و ارزش های اخلاقی اوست. ارزشیابی و ارزیابی کارکنان، مجموعه اقداماتی است که به منظور سنجش این ویژگی ها، شناسایی نقاط ضعف و قوت و در نهایت ایجاد انگیزه ی اصلاح، ارتقا و شکوفایی افراد صورت می پذیرد که در بهبود عملکرد کلی سازمان نیز بی تاثیر نخواهد بود.
