ایران - مشهد مقدس
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
دیدنی ها و جاذبه ها
آشنایی با دیدنی‌ها و جاذبه‌های منطقه شمال شرق ایران (استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و خراسان شمالی) خالی از لطف نیست. معرفی این مناطق می‌تواند شامل پدیده‌های طبیعی، سازه‌های خاص و ویژگی‌های بومی منطقه باشد. اما هر چه هست بخش کوچکی از زیبایی‌های کشور ما ایران را در برمی‌گیرد. خورشید مشرق از ارسال مطالب در این رابطه استقبال می‌کند.
آبگرم معدنی دیگ رستم طبس
توسط: شیوا عباسیان
در آیین زرتشت، آب مقدس بوده، به قدری که ایرانیان از میهن و زادگاه خود، به عنوان آب و خاک یاد می‌کنند. سهراب، یعنی آب سرخ، رودابه به معنای آب بزرگ و نیرومند و سودابه به مفهوم آب سودمند است.
آب، بهترین چیزی است که می توان رایگان به کسی هدیه داد. عروس، بخشی از مهریه خود را به آب هدیه می کند و سپس از آن می گذرد. وقتی آب بر روی زمین می ریزد، می گویند، روشنایی است. وقتی مسافری به سفر می رود، پشت سر او آب می‌‌ریزند تا زود به سلامت برگردد. بر سر سفره هفت سین و سفره عقد، آب می گذارند. مهریه حضرت فاطمه زهرا (ع) آب بوده است. دعای طلب باران در مناطق خشک و دعای جلوگیری از باران در شمال کشور مرسوم بوده است. انداختن چیزهای متبرک و سکه در آب هنوز هم در جوامع مختلف رواج دارد.
در ایران باستان جشن های مربوط به آب عبارت بودند از:
1- جشن آب ریزگان: این جشن نوروزی که شست و شوی بدن و آب پاشیدن به یکدیگر در آن مرسوم است.
2- جشن تیرگان: این جشن سیزده تیر، روز گرامیداشت تیشر ایزد باران، در کنار آب اجرا می شود. این جشن همراه با مراسمی وابسته به آب و آب‌پاشی بوده و با آرزوی بارش باران در سال آینده همراه است
3- جشن آبانگان: دهم آبان. این روز ویژه یکی از ایزدان پیش از زرتشت به نام آناهیتا، سرپرست آب‌های روان و ایستا، دریاها و رودها و چشمه سارها بوده است.
در این میان، چشمه های آب گرم معدنی از دیرباز مورد توجه مردم بوده، برای بهره بردن از خواص درمانی آن، از دورترین نقاط به چشمه‌های آبگرم و معدنی مراجعه می کنند. در گذشته که دارو و پزشک کم بود، در صورت بیمار شدن، می گفتند: برویم گرمو. در حال حاضر نیز برای بهبود بیماری ها به این آب گرم ها مراجعه می کنند. در کنار غالب آب گرم ها، زیارتگاهی نیز وجود دارد که به آن "پیرگرماب" می گویند، که این نشان از پیوستگی باورها با بهداشت و درمان دارد.
در ایران به خاطر طبیعت کوهستانی و ترکیب آتشفشانی برخی کوه‌های آن و بعضاً گسل‌های ژرف، از دیرباز چشمه‌های آبگرم به صورت پراکنده در نقاط مختلف وجود داشته‌اند. از سرعین در آذرآبادگان گرفته تا چشمه‌های آبگرم محلات دراستان مرکزی، چشمه آب گرم "گنو" در بندرعباس و چشمه آبگرم "دیگ‌رستم" در شمال استان کرمان و آبگرم فردوس در جنوب استان خراسان رضوی جملگی گواه این حقیقت است. این چشمه‌ها همیشه می‌توانند به عنوان جاذبه‌های گردشگری و زمینه‌ای برای جذب اکوتوریست‌های داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گیرند و رونقی برای جوامع محلی و روستایی حوالی آن‌ها باشند. مردم برای درمان بیماری‌های پوستی، روماتیسم، ناراحتی‌های عصبی، ناراحتی گوارشی و گاه برای تفریح از این چشمه‌ها استفاده می‌کرده‌اند. (کتاب جاذبه‌های طبیعی و آثار تاریخی استان‌های خراسان- محمدرضا شیخ)
در فاصله ۲۴۰ کیلومتری از طبس بعد از روستای نایبند و به فاصله ۱۰ کیلومتر به سمت راور، در روستای دیهوک، چشمه رستم که یکی از چشمه‌های معدنی مشهور در شمال استان کرمان و جنوب خراسان جنوبی است به اسم "دیگ رستم" وجود دارد.
چشمه‌ای کوچک که آب گوگردی در آن جریان دارد. درجه حرارت این چشمه بسیار بالاست. شاید باورمان نشود که آب در این منطقه این‌گونه داغ و سوزان است. طوری که بیشتر از چند ثانیه نمی‌توانید دستتان را در این آب داغ فرو کنید.
آنچه که دیگ رستم را عجیب‌تر می‌کند آبی به رنگ سفید است که به موازات آب سبز رنگ داغ جاریست اما این آب کاملاً سرد است و داخل آن اشکال رسوبی جالب توجهی دیده می‌شود. باور نکردنی است که دو آب با دو سرچشمه متفاوت و این‌گونه از نظر درجه حرارت مختلف، مسالمت‌آمیز در کنار هم سرازیرند پایین تا به استخر آب معدنی دیگ رستم بریزند و در هم بیامیزند.
سرچشمه آب گرم در حفره ای لابلای سنگ‌های آتشفشانی زیر صخره‌های سنگی جا خوش کرده است که با شنیدن صدای قل قل آن متوجه‌اش می‌شویم.
طبیعت اطراف دیگ رستم بسیار شگفت انگیز است وباور نکردنی که میان بیایان و لابلای خشکی کویر ناگهان جایی چنین رویایی و سبز سربرآورد، که در غروب آفتاب و طلوع ماه، آسمانش در کنار سبزی نخل‌های خرما چنین دلفریبی می‌کند. دوستانی که تایلند سفر کرده‌اند می‌گویند این منطقه چیزی از آن زیبایی‌های مناطق حاره‌ای کم ندارد فقط کافی است مردم و مسئولین به فکر آبادانی بیشتر این ناحیه و بهره‌برداری فزون‌تر از ظرفیت گردشگری آن برآیند.
اگر به آن دیوارهای ویران کنار استخر نگاه نکنید چه کم دارد از استخرهای طبیعی خارج از کشور که لابلای درختان استوایی و کنار دریا قرار دارند. با این تفاوت که این‌جا شگفت آورتر است زیرا در کنار رمل‌های کویر چنین سایه نخل‌های تودرتویی با هوایی مرطوب و استخری پر از آب گرم و تن نواز فضایی متفاوت ایجاد می‌کند (مجله ایرانگردی)
در خصوص خواص فیزیکوشیمیایی این چشمه می‌توان به مواردی همچون: آب بسیار داغ و گوگرد زیاد با دمای 75 درجه سانتی‌گراد که در محل خود چشمه در حالت جوشیدن است، آبدهی 36 لیتر بر ثانیه، PH حدود 8 و مزه مطبوع آن اشاره کرد. (عبدالرحیم هوشمندزاده، 1372).
آب این چشمه جوشان بعد از طی کردن حدود ۲۰۰ متر وارد استخری می‌شود که دراثر طی این مسیر آب کمی از گرمای خود را از دست می‌دهد و در محل استخر حرارت آن بحدی است که می‌توان در داخل آب شنا کرد.
درست در کنار این چشمه سبز و سوزان، چشمه دیگری می‌جوشد که آب آن سفید رنگ و کاملاً خنک است.
به علت حرارت و املاحی که آب گرم چشمه دیگ رستم دارد از آن برای رفع دردهای رماتیسمی و آب درمانی استفاده می‌کنند. در این منطقه سنگ‌های سیاه فراوانی وجود دارد که ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی سالیان قبل بوده است. (نئوژن)
در نزدیکی این چشمه و در داخل کویر، سطحی وسیع پوشیده از سنگ‌های آتشفشانی از نوع بازالت است که در سفرنامه‌های جهانگردان نیز به آن اشاره شده است. در این منطقه آتشفشانی دیده نمی‌شود و این سنگ‌ها به دلیل جابه‌جایی گسل نایبند در اواخر دوران دوم زمین‌شناسی به بیرون پرتاب و در سطح وسیعی از زمین پراکنده شده است. در کنار این سنگ‌ها، سرزمینی هموار و بی‌عارضه به نام دقی وجود دارد به نام دق سرد و گرم و دو چشمه آب سرد و گرم در کنار دق که آب سرد آن به طور معمول جاری و آب گرم از زمین می جوشد و احتمالا دهانه فوران سنگ‌های مذکور، همین کویر سرد و گرم باشد.
مسافرانی که مسیر کرمان به مشهد و بالعکس را طی می‌کنند با کمی توقف و استراحت در این مکان می‌توانند سری هم به این چشمه آبگرم و جاذبه‌های اطراف آن بزنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
این آب گرم دارای امکاناتی همچون رستوران، سرویس بهداشتی و آلاچیق است. در کنار جاده منتهی به این چشمه درختان خرمایی هستند که به صورت خود رو روییده‌اند. از تپه مشرف بر این مکان چشمه آبگرم دیگ رستم دیده می‌شود.
در خصوص وجه تسمیه این چشمه به نام دیگ رستم باید گفت: نام‌گذاری این چشمه به دلیل صدای قل قل آبی است که در حفره‌های لابلای سنگ‌های آتشفشانی و از زیر صخره‌های سنگی به گوش می‌رسد و انسان را به یاد دیگ جوش آب می‌اندازد و از آن‌جا که در باور بیشتر مردم ایران چیزهای عجیب که نمی‌توانستند دلیلی برای آن پیدا کنند نام‌های اسطوره‌ای همچون سلیمان، جمشید، رستم و... به خود می‌گرفت این چشمه نیز در نزد مردم محلی به نام "دیگ رستم" نامیده شده است.
جاذبه‌های زمین‌گردشگری ایران را به دوستان خود توصیه نمائید.
منابع:
• سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
• کتاب زمین شناسی ایران - آب‌های معدنی و گرم (امیر شاه بیک- عبدالرحیم هوشمندزاده)
• پایگاه اطلاع رسانی گلشن
• سایت طبس نیوز https://www.tabasnews.com
• سایت گردشگری ایران https://www.visitiran.ir
• دانشنامه طبس گلشن https://www tabasenc.ir
