همانند پهنه گسترده ایران زمین، زمین شناسی کشور ما نیز قلل مرتفعی به خود دیده است. عزیزانی که از مسیر کوشش‌های بی‌دریغ به سطوح بالای دانش و تجربه گرا‌‌‌‌ن‌سنگ علوم‌زمین دست یافته‌اند و دستاوردهای علمی آنان سند افتخار این مرز و بوم می‌باشد. دکتر هوشمند زاده یکی از این چهره‌های برجسته و چکاد علم و عمل است. در این شماره به گفتگوی صمیمی با ایشان نشسته‌ایم، زمین شناسی که با دقت نظر فراوان نقشه‌های زمین شناسی متعددی تهیه و منشأ اثر در بین زمین شناسان و سازمان زمین شناسی کشور بوده است...
دکتر عبدالرحیم هوشمندزاده
به اهتمام: مریم بهره مند
- جناب دکتر هوشمندزاده با سپاس از قبول زحمتی که فرمودید چنانچه امکان دارد بفرمایید چگونه وارد سازمان زمین شناسی شدید و چه عواملی در موفقیت بیشتر شما اثرگذار بوده است؟
در سال 1341 سازمان زمین شناسی یک کنکور برگزار کرد و چهار نفر از میان ده ها داوطلب را برگزید که یکی از آن‌ها من بودم و سه نفر دیگر: جمشید افتخار نژاد، منصور علوی نائینی و مصطفی زاهدی بودند.
عوامل اثرگذار: نظم بی بدیل سازمان، کارشناسان (مربیان) بین المللی و علاقه شخصی
- شما یکی از چهره های برجسته در سازمان زمین شناسی کشور بوده و هستید؛ نقشه وگزارش های متعددی به همت شما تهیه شده است. با توجه به تخصص شما آیا در بررسی متامورفیسم ایران، سن واقعی، موقعیت چینه نگاری و ترکیب کانی شناسایی و ژئوشیمیایی و تکتونیک و نظایر آن، آیا به دریافت درک درستی از موضوع رسیده ایم؟
خیر! نه تنها، بلکه در سطح جهان به درک درستی از متامورفیسم نرسیده اند چرا که تعریف متامورفیسم به تغییر کانی‌های سنگ‌ها در فشار هیدرواستاتیک، درجه حرارت و سیالات درگیر با تجسم از دگرگونی متناقص است. چرا که در اکثریت قریب به اتفاق مجموعه‌های دگرگونی برگ وارگی و خط وارگی مورد نظر است که در فشار هیدرواستاتیک حاصل نمی‌شود بلکه دینامیکی لازم است تا خیلی صورت‌ها پدید آید. دیگر اینکه در اکثر موارد گنایس‌ها گرانیت‌های میلونیتی شده ژرفی است که به صورت سرد در طبقات بالای خود نفوذ کرده و به سطح رسیده است. مثال بارز آن‌ها گنایس‌های بنوشور و گلمندا، چاپدونی در ایران مرکزی و منطقه ساغند است که در مجموعه‌های هسته دگرگون (M.C.C.) ریشه دارد. بهرحال وقت آن است که در تعریف دگرگونی تجدید نظر کنیم و از صدور یک حکم کلی صرف نظر کنیم.
- جناب دکتر هوشمند زاده در کشور شاهد یک دوره ی رشد و شکوفایی بررسی های زمین شناسی، سنگ شناسی وچینه شناسی پایه بودیم که شما نیز درآن سهم بسزایی داشتید به باور شما چه راه کارهای را برای رسیدن به شکوفایی مجدد توصیه می فرمائید؟
برگشتن به همان دیدگاه اولی: تولید نقشه‌ها و گزارش، سپس پست و مقام و درجات اداری یعنی اصل کار و پژوهش مسیر درجات اداری.
-در دیدگاه شما در رابطه با تعامل سازنده بین دانشگاه وسازمان چیست؟
پژوهشکده سازمان که با پیشنهاد اینجانب و به همت دکتر احمدزاده پاگرفت برای پژوهش بود و نه آموزش. چرا که زمین شناسان در حین کار به معضلاتی برمی خورند که باید از نظر علمی تحقیق شود. پس موضوع های پژوهشی از دل کار برمی‌آید که باید روی آن تحقیق شود ولی پژوهشکده سازمان بار آموزش را هم اضافه کرده است که این وظیفه دانشگاه‌ها است نه سازمان زمین شناسی
- جناب دکتر ارزیابی ما از اقدامات و سخنرانی علمی شما این است که شما همواره یک نگرش کلان و نقادانه به مباحث زمین شناسی ایران داشته اید، چالش جدی فراروی مطالعات زمین شناسی ایران را چه می‌دانید؟
چسبیدن به مفاهیم و یافته های 50 سال پیش: تهیه نقشه برای نقشه! و حال آن که نقشه نمایان گر یک شناخت است که در اثر کار روی زمین و آزمایشگاه به دست می‌آید نقشه برای یک یا چند هدف خاص باید تهیه شود و گرنه بزرگ و کوچک کردن مقیاس به چه کار می‌آید؟
- در یک ارزیابی گذرا نتیجه فعالیت های سازمان زمین شناسی و به ویژه مرکز مشهد را چگونه می بینید؟
نتیجه فعالیت های سازمان زمین شناسی در حال حاضر با توجه به انبوه کارشناسان، شیوه های تقلیدی و تکراری در مقایسه با 50 – 40 سال پیش چندان قابل تحسین نیست.
اما مرکز مشهد تاحدودی از این هیا بانگ به دور مانده و نظم و فعالیت قابل قبولی دارد که اگر علمی تر شود نتایج بسی گران بار تری به بار خواهد آورد.
- در صورت تمایل خاطره ی از دوران کاری خود را بیان کنید؟
روزی در کوه‌های شتری در بهار سال 1342 به هنگام توقف برای استراحتی کوتاه و صرف ناهار به افتخار نژاد می گفتم به هنگام دیدن یا حمله پلنگ اگر آدم خود را نبازد می‌تواند با چکش نوک تیز خود به ملاج پلنگ بکوبد و آن را از پای درآورد اشتوکلین که در آن جا نشسته و سرگرم برداشتن یادداشت بود و ما فکر می کردیم که اصلاً زبان فارسی را نمی داند سر بلند کرد و به زبان سلیس فارسی گفت بله پیشانی خود را پیش می‌آورد و می‌گوید بفرما.
