ایران - مشهد مقدس
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
رئیس اداره موزه و مستندات علوم زمین گفت: پارک موزه زمین شناسی مشهد به عنوان یک زیر ساخت گردشگری محل نگهداری سرمایه های ملی و مستندات علمی در مباحث زمین شناسی است.
نسترن شجاعی کاوه رئیس اداره موزه و مستندات علوم زمین در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، گفت: زمین به عنوان یکی از آیات و نشانه‌های حکمت و قدرت خداوندی، در بردارنده مجموعه‌ای از زیبائی‌های فراوان است که تامین کننده نیاز‌های انسان در ابعاد مختلف می‌باشد.
او افزود: مجتمع علمی - تفریحی پارک موزه علوم زمین مشهد که در طی یک دوره زمانی ۱۰ ساله ساخته و در اسفند ماه ۱۳۹۷ در زمینی به مساحت ۱۱۳۶۰ متر مربع، با زیربنای ۲۰۳۰ متر مربع ساخته شده است. این فضا در بردارنده دو بخش فضای باز و ساختمان مسقف می‌باشد و چیدمانی از پدیده‌های زمین شناسی و معدن را در خود جای داده است.
همچنین رئیس اداره موزه و مستندات علوم زمین با اشاره به اینکه این موزه محل نگهداری سرمایه‌های ملی و مستندات علمی در مباحث زمین شناسی، اکتشاف و معدن است ادامه داد: این پارک موزه به عنوان یک زیر ساخت گردشگری در این محل اجرا شده تا عموم مردم از آن بازدید کنند و با پدیده‌های زمین شناسی و سایر رخداد‌های علوم زمین آشنا شوند.
شجاعی کاوه بیان کرد: این پروژه با اهداف مختلف از جمله فراهم کردن زمینه آموزش‌های سمعی و بصری، پر کردن اوقات فراغت جوانان و دانش آموزان با مباحث علمی و زمینه سازی استفاده آسانتر از زیبائی‌های طبیعت طرح و تصویب شده است.
او تصریح کرد: از دیگر اهداف این پروژه که در نوع خود نخستین پروژه در سطح کشور می‌باشد، کمک به توسعه گردشگری شهر مشهد و خراسان رضوی و کمک به رونق اقتصادی با محوریت گردش‌های علمی است.
- ایجاد زمینه اشنایی هرچه بیشتر آحاد مردم با علوم زمین، معادن و کاربرد مواد معدنی در زندگی روزمره
- کمک به رونق اقتصادی با محوریت گردش‌های علمی
- ایجاد کانونی فعال برای حفظ نمونه‌های کانی، سنگ و فسیل که در صورت کم توجهی یا از بین می‌رود و یا در بهترین حالت، از کشور خارج می‌شوند.
- معرفی توان معدنی کشور و تنوع کانسار‌های موجود
- آموزش همگانی برای شناخت زمین و پدیده‌های مربوط به علوم زمین
- ایجاد فضای مناسب برای تحقیق و بررسی علاقه‌مندان و متخصصان و دانشجویان زمین شناسی
محوطه‌ی پارک‌های تخصصی
این محوطه با مساحت ۷۳۳۶ متر مربع به سه پردیس تقسیم شده است که عبارتند از: پردیس فیزیک زمین، پردیس زمین شناسی، پردیس اکتشاف و تونل معدنی.
به منظور شناخت بهتر پدیده‌ها متناسب با دانش عمومی مردم، اطلاعات مورد نظر، در مسیر بازدید با سطح بندی‌هایی اجرا شده است تا بازدید کننده به تدریج در مسیری آرام و پیوسته با پدیده‌های مهم زمین شناسی در قالب جاذبه‌های علمی- هنری آشنا شود و علاوه بر کسب دانش، از محیط دلپذیر آن لذت ببرد.
ساده و فراگیر بودن طرح‌ها به گونه‌ای طراحی و اجرا شده است که افراد، حتی بدون استفاده از راهنما، امکان استفاده‌ی مطلوب از پدیده‌ها را داشته باشند.
پردیس فیزیک زمین
درمجموعه پارک موزه علوم زمین بازدید کنندگان در بدو ورود وارد پردیس فیزیک زمین می‌شوند.
منظومه شمسی مجموعه‌ای از ۸ سیاره، سیارک‌ها و قمر‌هایی است که به دور ستاره خورشید در گردش هستند. دراین محوطه چیدمان منظومة شمسی و جایگاه کره زمین در آن، با توجه به زمان تولد امام رضا (ع) انجام شده است.
ساعت آفتابی
ساعت آفتابی وسیله‌ای است که زمان را با استفاده از مکان زمین نسبت به خورشید می‌سنجد. در این پارک موزه افزون بر چهار ساعت آفتابی کوچک که بر سکو قرار دارند، یک ساعت آفتابی بزرگ با محاسبات دقیق ساخته شده که شاخص آن فرد بازدیدکننده می‌باشد.
پردیس زمین شناسی
در این پارک ضمن معرفی برخی از مهمترین مفاهیم و پدیده‌های زمین شناسی، چیدمانی از نمونه‌های طبیعی ایران به نمایش در آمده اند. مانند چرخه سنگ هاکه نمایش نحوه تشکیل سنگ‌های مختلف و تبدیل آن‌ها به یکدیگر در اثر فرایند‌های زمین شناختی می‌باشد.
دیپلودوکوس
یکی از جذابیت‌های پارک موزه علوم زمین مجسمه دایناسور گیاهخواری است که با بلندای ۱۰ متر در پردیس زمین شناسی ساخته شده است. این دایناسور با نام دیپلودوکوس، دارای ابعاد واقعی یعنی گردنی به درازای ۸ متر و دمی به درازای ۱۴ متر می‌باشد.
نیمکت‌های گسلی
گسل‌ها را به عنوان درز‌ها و شکاف‌های غیر هم سطح زمین می‌شناسیم که باعث و بانی بسیاری از زمین لرزه‌ها می‌باشند. محوطه‌ای در پردیس زمین شناسی وجود داردکه دورتا دور آن انواع گسل‌ها به نمایش گذاشته شده اند. جالب است که از این گسل‌ها بعنوان نیمکت و برای دمی استراحت هم می‌توان استفاده نمود.
پردیس اکتشاف
در این پارک چیدمانی از ماشین آلات معدنی به نمایش در آمده است و یک تونل معدن زیر زمینی اکتشاف ذغالسنگ به منظور آشنایی با اصول معدن کاری طراحی شده است. در این فضای باز سازی معدن زغالسنگ، سعی می¬شود که بازدیدکننده با روش‌های عمومی استخراج ماده معدنی درمعدن زغال سنگ به صورت زیرزمینی و در ۲ افق آشنا شود.
استخراج رگه‌ی ماده‌ی معدنی در یک سینه کار و توسط ماکت بازسازی شده است. این معدن از روی نمونه واقعی معدن زغال سنگ و توسط متخصصین معدن زغال سنگ طبس اجرا شده است.
انواع لوازم معدنی از قبیل چراغ تونلی (چراغ معدنی) و برخی تجهیزات حفاری و انفجاری از قبیل پیکور -مته‌های دینامیتی- قلم پیکور- بوش و شانک تهیه شده به همراه ماکت‌هایی از معدنچی برای بازدید عموم به نمایش در آمده است.
ساختمان مرکزی موزه
ساختمان مرکزی موزه با لابی ورودی تمام شیشه آغاز می‌شود که مکان مناسبی برای بازدید کنندگان است تا قبل از ورود به داخل ساختمان با توضیحات اجمالی این موزه آشنا شوند و در ضمن می‌تواند برای برگزاری نمایشگاه عکس و یا موارد مشابه استفاده شود. این موزه دارای هال مرکزی، سه رمپ و طبقه +۱ است که هر یک به موضوع خاصی اختصاص یافته است.
در هال مرکزی موزه، اسکلت دایناسور گوشتخوار با نام تیرانوسوروس رکس خودنمایی میکند. تیرانوسوروس‌ها در دو میلیون سال آخر دوره کرتاسه یعنی تقریبا ۶۸ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده اند.
این دایناسور که سلطان دایناسور‌ها لقب گرفته است دارای دو پای نیرومند، قوی‌ترین آرواره در بین جانوران خشکی (۶۰ تا ۷۰ دندان با طول متوسط ۲۵ سانتیمتر)، دستانی کوچک با یک جمجمه بزرگبوده. بدن تیرانوسوروس طولی حدود ۱۲ متر با ارتفاعی بین ۵ تا ۶ متر و وزنی در حدود ۸ تن داشته است و با دم بزرگش تعادلش را حفظ می‌کرده است.
حجم بزرگ جمجمه در این دایناسور نشان از حجم بالای مغز این دایناسور دارد که او را جانور هوشمندی معرفی میکند. عده‌ای از دانشمندان به واسطه کوچک بودن دست هایش، این دایناسور را جزو جانوران لاشخور در نظر میگیرند، اما چشمان تیرانوسوروس که در وضعیتی کاملا رو به جلو قرار گرفته اند (بر خلاف جانوران لاشخور و گیاهخوار که چشمانشان در دو طرف سر قرار دارد)، او را در زمره‌ی جانوران شکارچی قرار می‌دهد.
بازسازی دوران‌های زمین شناسی
در هال مرکزی ۴ دیوراما یا ویترین دیواری به بازسازی دوران‌های زمین شناسی اختصاص داده شده است. این ویترین‌ها با نقاشی و ماکت سعی در تصویر سازی ذهنی بینندگان برای بازسازی تاریخ‌های زمین شناسی ابر دوران پرکامبرین و سه دوره اصلی زمین شناسی دارند. در این دیوراما‌ها وضعیت کره زمین و مهمترین پدیده‌های اتفاق افتاده در دوره‌های مختلف حیاتش از ۴.۵ میلیارد سال پیش تا عصر حاضر به نمایش در آمده اند. طول دوره، وضعیت آب و هوایی، انواع گیاهان و نیز جانوران موجود در هر دوره، کوتاه و علمی توضیح داده شده است.
چهار تنه درخت فسیل شده از اطراف قروه و شاهرود و چهار ردپای دایناسور یافت شده از اطراف کرمان نیز در دوسوی هال مرکزی خودنمایی می‌کنند.
موزه دیرینه شناسی
در بخش دیرینه شناسی این موزه بیش از ۴۵۰ قطعه فسیل به نمایش در آمده است. همه فسیل‌ها با استفاده از متون علمی طبقه بندی و در یترین‌های جداگانه جانمایی شده اند بطوریکه هریک از ویترین‌ها به یک خانواده دیرینه شناسی اختصاص داده شده است مانند تریلوبیت ها، گاستروپودها، خارپوستان، آمونیت ها، براکیوپودها، مرجان‌ها و تریس فسیل ها.
نمونه‌های موجود از میان گنجینه‌ای مشتمل بر بیست هزار نمونه دست چین شده و از نقاط مختلف ایران و جهان گردآوری شده اند. بخش زیادی از نمونه‌ها توسط اساتید بزرگ زمین شناسی ایران مانند دکتر سید کاظم سید امامی و تعدادی نیز توسط دکتر علی اصغر آریایی به موزه اهدا شده اند.
رمپ کانی شناسی
این رمپ به نمایش ۲۴۰ کانی از ایران و جهان اختصاص یافته. میدانیم که پوسته زمین از سنگ‌ها تشکیل شده است. این سنگ‌ها خود از کنارِ هم قرار گرفتنِ کانی‌های مختلف به وجود آمده اند.
بیش از ۴۲۰۰ نوع کانی در پوسته زمین شناسایی شده که تنها ۷ خانواده از آن‌ها در ساختن سنگ‌ها دخالت دارند. با توجه به اینکه کانی‌ها از خواص فیزیکی و شیمیایی پیچیده‌ای برخوردارند، روش‌های مختلفی برای طبقه بندی آن‌ها ارائه شده است.
جامع‌ترین روش تقسیم بندی که در این موزه نیز رعایت شده است، کانی‌ها را بر اساس خصوصیات شیمیایی به دو گروه بزرگ کانی‌های سیلیکاته و غیر سیلیکاته و در خانواده‌های متعدد طبقه بندی می‌نماید.
در این موزه، کانی‌های مختلف در دسته بندی‌های علمی و هر خانواده در یک ویترین به نمایش در آمده اند. باید تاکید کنیم که کانی‌ها همگی طبیعی هستند به جز یک نمونه که در ویترین مجزا قرار داشته و به شیوه آزمایشگاهی یا سینتتیک ساخته شده است.
ماکت آتشفشان
اکنون شما مقابل ماکت آتشفشانِ غرنده‌ی این موزه قرار دارید و می‌توانید با گرداندن چرخی که روی صفحه مشاهده می‌کنید، البته خلاف جهت حرکت عقربه‌های ساعت، حرکتِ صفحه‌ی اقیانوسی به زیر صفحه‌ی قاره‌ای و تشکیل ماگما در اتاقک ماگما و در نهایت فوران مواد مذاب را با بازی نور مشاهده نمایید.
رمپ مواد معدنی
در این رمپ کانی‌ها و مواد معدنی به دست آمده از برخی معادن به نام ایران زمین به نمایش در آمده اند. نمونه‌های این رمپ هر از چند گاه برای ارائه معادن بیشتر، تغییر می‌کنند. همانطور که مشاهده می‌شود، نمونه‌های زیبای معدن قلعه زری بیرجند ویترین‌های بیشتری را به خود اختصاص داده اند. در انتهای رمپ دو نمونه شهاب سنگ از ایران و روسیه خودنمایی می‌کنند.
موزه نقشه
در این بخش تلاش شده تا سیر پیشرفت در تهیه نقشه‌های زمین شناسی معرفی شود. از شیوه‌های قدیمی مانند استفاده از عکس‌های هوایی و استرئوسکوپ تا استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و پهباد. از نقشه‌های دست رنگ تا نقشه‌های تهیه شده با نرم افزار‌های کامپیوتری. چندین نقشه قدیمی از ایران و جهان، نقشه توپوگرافی و ابزار قدیمی مورد استفاده در تهیه نقشه از دیگر موارد به نمایش در آمده هستند.
همچنین بر روی نقشه ایران پراکندگی معادن مربوط به چند ماده معدنی مانند آهن، مس، سرب و روی، طلا، باریت، فسفات و کروم به تفکیک با چراغ‌هایی به رنگ‌های متمایز، نمایش داده می‌شود.
موزه گوهر سنگ‌ها
پس از انتخاب مشهد به عنوان شهر جهانی صنایع دستی گوهر سنگ ها، این موزه با همکاری اداره کل میراث فرهنگی مشهد و دبیرخانه شهر جهانی تجهیز و آماده شد. ۷۱۰ قطعه نمونه طبیعی و تراش خورده از انواع گوهر سنگ‌های ایران و جهان در این موزه به نمایش در آمده اند. در این موزه تلاش شده تا برای آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان، نمونه‌های تراش خورده در کنار نمونه‌های سنگ طبیعی ارائه شوند.
بخش زمین گردشگری یا ژئوتوریسم
در این بخش ۳۲ منطقه دارای پتانسیل گردشگری برای ثبت بعنوان ژئو پارک در ایران معرفی شده است و تصایری چند از جلوه‌های ژئوتوریسمی ایران به نمایش در آمده است. حرکت مواج دیواره‌ها که رمل‌های کویری ایران زمین را تداعی می‌کنند از جاذبه‌های این بخش می‌باشد. علاوه براین مانیتوری هم فیلم‌های جاذبه‌های ژئوتوریسمی ایران را به نمایش در می‌آورد.
بخش تکتونیک و مخاطرات
ما بر روی زمین زندگی و از نعمت‌های آن استفاده می‌کنیم، ولی چقدر این زمین را می‌شناسیم و برای حفظ آن تلاش می‌کنیم؟ چقدر با مخاطراتی که زمین را تهدید می‌کنند آشنایی داریم؟ چه حوادث به ظاهر طبیعی وجود دارند که ما مسبب آن هستیم؟
این بخش به بحث در این موارد اختصاص یافته و تابلو‌هایی برای معرفی گسل‌های بزرگ و تعدادی از زمین لرزه‌های مهم ایران و نیز برخی مخاطرات زمین مانند سیل، زمین لرزه، زمین لغزش، سونامی و آتشفشان تعبیه شده است. علاوه براین یک مانیتور هم بطور آنلاین زمین لرزه‌های جهان را از پنج سال پیش تاکنون به نمایش در می‌آورد.
