اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی انجمن کواترنری ایران
سی و ششمین گردهمایی علوم زمین و سومین کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین
دومین همایش زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست شهر مشهد
تهیه کننده: بهناز گرمابی
سی و ششمین همایش ملی و سومین کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین 6 الی 8 اسفند ماه 96 در تهران برگزار شد. برگزاری این همایش به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای علمی کشور می‌باشد که تاکنون 35 دوره از این همایش سالانه در سطح ملی برگزار شده و همواره با استقبال گسترده استادان، دانشجویان و متخصصان علوم زمین مواجه شده است .ارتباط و همکاری با دانشگاه‌‌ها، موسسات و انجمن‌های بین‌المللی در توسعه علوم‌زمین نقش مهمی دارد. از این رو سازمان زمین‌شناسی تعدادی از همایش‌‌های سالانه را در سطح بین‌المللی برگزار نموده است. تاکنون دو دوره از آن در سال 92 و 94 برگزار گردیده است و سومین دوره آن در اسفند ماه سال 96 برگزار شد. هم‌چنین انجمن کواترنری ایران و مرکز پژوهش‌های کاربردی علوم زمین کرج با همکاری سازمان زمین‌شناسی کشور سومین همایش ملی انجمن کواترنری ایران و اولن همایش بین‌المللی را با موضوع "شناخت محیطی، آینده در امتداد گذشته و آشنایی با نتایج تحقیقات نوین علوم کواترنری" در تاریخ 24 و 25 بهمن 96 در تهران برگزار کرد. در همین ارتباط کارشناسان این اداره کل با ارائه 5 مقاله در سه روز برگزاری سی و ششمین گردهمایی علوم زمین و ارائه 1 مقاله که به عنوان مقاله برتر نیز برگزیده شد در دو روز برگزاری اولین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی انجمن کواترنری ایران، حضور فعال داشتند و دستاوردهای علمی خود را ارائه نمودند.
افزون بر موارد یادشده دومین همایش زمین‌شناسی مهندسی و محیط‌زیست شهر مشهد با محوریت فرونشست دشت مشهد به میزبانی گروه زمین‌شناسی دانشکده علوم دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد که اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق از حامیان این همایش بوده است و کارشناسان اداره مخاطرات زمین‌شناختی و سایر علاقمندان این اداره کل نیز در این همایش شرکت داشتند و موزه علوم زمین در آخرین روز این رخداد علمی پذیرای مهمانان کنفرانس بود.
مقالات سی و ششمین گردهمایی علوم زمین و سومین کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین
بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک های زراعی دشت های مشهد و کاشمر، مقدمه ای بر کاربرد زمین شناسی کشاورزی
جعفر طاهری، محبوبه پرورش، سحرناز تاجبخش، اعظم سادات علوی نژاد، حسن عزمی، شیوا عباسیان
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای پرداختن به مباحث زمین شناسی کشاورزی، بالا بردن کیفیت و نیز کمیت تولیدات کشاورزی است و تاکنون بررسی سیستماتیک کشاورزی مناطق کارستی و غیرکارستی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با آگاهی از این مهم بررسی‌های زمین‌شناسی کشاورزی در سال‌های اخیر در دستور کار نگارندگان بوده است. در این راستا نمونه‌برداری سیستماتیک خاک‌های زراعی دو دشت مشهد و کاشمر مورد مطالعه قرار گرفت. در این پژوهش تأثیرپذیری خاک دشت کاشمر از مجموعه سنگ‌های عمدتا" ولکانیک و پلوتونیک و دشت مشهد با نقش بارز واحدهای کارستی مورد توجه بوده است. در این مطالعه موردی، ضمن مقایسه نتایج داده‌ها، افزون بر ارائه نتایج اولیه و ویژگی‌های متفاوت خاک‌های هر یک از دو دشت، نقش اقلیم و خشکسالی‌های متفاوت بر ویژگی‌های خاک‌های زراعی بارز می‌گردد. در مورد عناصر ریزمغذی مثل مس، روی، منگنز، مولیبدن و... تا حدودی می‌توان تأثیر کشاورزی مناطق کارستی و غیر کارستی را مشخص کرد اما با توجه به نامناسب بودن شرایط pH در مناطق مورد بررسی، شرایط جذب عناصر مغذی توسط گیاهان و محصولات کشاورزی در شرایط نامطلوبی قرار دارد.
استفاده از روش اسپایک در آنالیزهای جذب اتمی و بررسی نقش کالیبراسیون در صحت پاسخ ها
هانیه شریفی چهچه، سحرناز تاج بخش
در این پژوهش با استفاده از بازیابی اسپایک، به بررسی تاثیر طول عمر استانداردها و کالیبرکردن دستگاه اسپکترومتری جذب اتمی بر روی صحت اندازه‌گیری عنصر مس پرداخته شده است. اسپایک نوعی روش افزایش استاندارد است که برای آزمایشگاه‌های کاربردی و نمونه‌های حقیقی ایده‌آل می‌باشد. با توجه به اهمیت صحت در آنالیز نمونه‌های معدنی چه در مطالعات زمین‌شناسی و چه در مطالعات اکتشافی و تعیین ذخیره، آنالیزها با روش اسپایک کنترل شده‌اند. در این تحقیق علاوه بر کنترل صحت، پارامترهایی که در بالابردنِ صحت این آنالیز نقش دارند نیز شناسایی شده اند تا با اعمال آنها جواب‌های به دست آمده به صحتِ مناسب نزدیک‌تر شوند. در این بررسی مشخص شد تاثیر کالیبراسیون و طول عمر استاندارد به شدت بر صحت پاسخ‌ها موثر است اما دما نقش روشنی در این مورد ندارد. مطالعات تکمیلی در این رابطه برای تعیین بازه‌ی زمانی مناسب استانداردها و نیز شرایط مشابه برای دیگر عناصر نیز در حال انجام است.
بررسی خواص فیزیکو - شیمیایی کانی فلوئورسانس کلسیت معدن قلعه زری در ناحیه UV
سحرناز تاجبخش، هانیه شریفی چهچه، نسترن شجاعی کاوه، محبوبه پرورش دربندی
استفاده از خواص لومینیسانس در مطالعات علوم زمین، حدود سی سال است که آغاز شده و کاربردهای متنوعی در حوزه های مختلف یافته است. با توجه به نو بودن این مطالعات به خصوص در حوزه اکتشاف و موزه داری، به نظر می رسد ورود به این حوزه و به خصوص شناسنامه دار کردنِ این نمونه‌ها از اهمیت جهانی برخوردار است. از این رو همکارانِ این پژوهش به صورت یک تیم کاری از تخصص‌های مختلف سعی در گردهم آوردن اطلاعات پایه و تخصصی برای نمونه¬های فلوئورسانس کرده اند. در این پژوهش ضمن معرفی چهار نوع کانی فلوئورسانس از مناطق مختلف ایران (موجود در موزه علوم زمین مشهد)، سعی شده تا مسیری صحیح برای دریافتِ شیمی این کانی‌ها که منجر به ایجاد خاصیت فلوئورسانس در آنها شده است، معرفی شود. اولین گام در این پژوهش شناسایی نمونه‌ها در مقابل تابش فرابنفش در طول موج‌های خاص بوده است. فاز بعدی این پژوهش، انتخاب یک نمونه (کلسیت معدن قلعه زری)، انجام مطالعات اولیه فوتولومینیسانس و کاتدولومینیسانس بر روی این نمونه بوده است.
اهمیت دما و کالیبراسیون در دقت اندازه گیری عناصر سدیم و پتاسیم توسط نورسنج شعله
هانیه شریفی چهچه، سحرناز تاج بخش
در این مقاله با توجه به اهمیت دقت یا تکرارپذیری پاسخ‌ها در آنالیز نمونه‌های معدنی، به خصوص در مطالعات اکتشافی، تحقیقی آماری انجام گرفته است. با استفاده از داده های آماری، به بررسی تاثیر استانداردها برروی دقت اندازه گیری عناصر سدیم و پتاسیم و اهمیت کالیبرکردن دستگاه نورسنج شعله بر اساس استفاده از طول عمر استانداردها پرداخته شده است. در این بررسی‌ها روشن شد که یکی از دلایل بروز خطای تکرار پذیری، طول عمر استانداردها است که خود بر کالیبراسیون دستگاه تاثیر می‌گذارد. در این مطالعه ضمن خوانش یک نمونه در بازه زمانی بیست روزه با استانداردهای نو و قدیمی (بیش از چهار ماه) و یک ماهه، ضریب انحراف محاسبه و با مقدار قابل قبول (2% - ذکر شده در کاتالوگ دستگاه) مقایسه شد. این مقایسه نشان داد که طول عمر استاندارد تا حداقل یک ماه برای داشتن دقت قابل قبول مناسب است.
مطالعه ویژگی‌های آماری، هندسی و فراکتالی شکستگیهای ساختاری استان خراسان شمالی
ریحانه احمدی روحانی، مریم غلامزاده، ، ملیحه ظفری مقدم، هادی شریفی و تورج مجیدی
در این تحقیق از پردازش داده‌های ماهوارهای جهت شناسایی، استخراج و تحلیل سیستم‌های شکستگی در پهنه استان خراسان شمالی، استفاده شده است. در مبحث تحلیل داده‌ها، از مطالعات فرکتال و پارامترهای آماری چون: تراکم، تجمع و نقاط تلاقی شکستگی‌ها بر پایه نقشه شکستگیهای حاصل از داده های دورسنجی کمک گرفته شده است تا بتوان به چگونگی تکامل ساختاری، در این استان دست یافت با پردازش این داده‌ها مناطق با احتمال بالای پتانسیل (معدنی، آبی و...) معرفی می‌گردد. نتایج پردازش‌های صورت گرفته، نشان‌دهنده وجود روند اصلی شکستگی‌ها به صورت WNW-ESE است. مطالعات آماری و آنالیزهای ساختاری در استان خراسان شمالی نشان‌گر حضور سیستم‌های شکستگی متعدد در بخش‌های مختلف آن بوده که میتواند توسط سازوکارهای گوناگون و بعضاً در زمان‌های متفاوت تشکیل شده باشند. مطالعات انجام شده، میتواند به عنوان مبنایی برای مدل‌سازی الگوی شکستگی و پیش‌بینی جریان سیالات موثر در کانی‌سازی، منابع آب و منابع هیدروکربوری مورد توجه گیرد.
مقاله برتر اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی انجمن کواترنری ایران
بررسی نهشته های کواترنری و مخاطره محیطی فرونشست زمین در دشت نیشابور
جعفر رکنی، سیدرضا حسین زاده، غلامرضا لشکری پور، سعدالله ولایتی
نهشته‌های عمدتا آبرفتی و بعضاً بادرفتی کواترنر که در بخش مرکزی حوضه آبریز نیشابور گسترش دارد در مجموع با وسعت 26/3858 کیلومتر مربع 64/52 درصد مساحت حوضه را پوشش می‌دهد تهیه نقشه واحدهای مختلف کوانرنری در این دشت تنوع این واحدها را در مناطق مختلف دشت نشان می‌دهد واحد های مخروط افکنه ای حاشیه دشت حاصل فرایند تکتونیک جدید در گسل‌های فعال منطفه می باشد بررسی چاه‌های پیزومتری این دشت در یک بازه 30 ساله نشان از برداشت بیش از حد آب از آبخانه‌ی موجود در نهشته‌های کواترنری دشت است نشست زمین در این دشت سبب بروز شکاف‌های بهم پیوسته با طول‌های متفاوت شده که در زمان‌های مختلفی شکل گرفته‌اند حفرات با فاصله نزدیک بهم در رسوبات کواترنری و در امتداد توپوگرافی مشخصی قرار دارند. در بررسی دیواره شکاف‌ها لایه‌هایی از سیلت و رس مشاهده می‌شود این لایه‌ها به راحتی میتواند متاثر ار فرسایش آبی قرار گیرد و چنانچه پس از بروز باران‌های شدید آب در داخل شکاف‌ها و در جهت شیب توپوگرافی جریان یابد و باعث شسته شدن دیواره‌ها و فرسایش بیشتر شده و در نهایت منجر به تشکیل آبکند گردد. علل فرونشست زمین در نهشته های کواترنری دشت نیشابور ، تغییر شکل کانی های رسی لایه‌های آبدار ریزدانه و تحکیم آن بر اثر افزایش تنش موثر ناشی از افت سطح آب زیرزمینی در نهشته‌های کواترنری است این فرایند در نهایت کاهش ظرفیت مخازن آب زیرزمینی و نشست زمین و ایجاد شکاف را در پی دارد ، جهت کنترل نشست زمین مدیریت بهینه منابع آب زیرزمینی این منطقه ضروری است که در این راستا تغییر الگوی کشت و اصلاح سیستم آبیاری سنتی یکی از راهکارهاست.
