1396/03/31
تعداد بازدید: 2141
بخش گسترده ای از فعالیت های ما مدیون ریشه هائی است که روزهای جوانی خود را مصروف توسعه سازمان و کاشتن نهال و ساختاری که اکنون ما در آن به فعالیت مشغول هستیم، نموده اند. این مهم تا آن جا گاه پیش می رود که ما با اغراق در این زمینه بعضاً در گذشته زندگی می کنیم. رویکرد ما در این نوشتار زندگی در گذشته نیست بلکه بزرگداشت و نکوداشت زحمات این عزیزان و کسب ارائه طریق در پیمودن فرازها می باشد.
در این شماره گفتگویی داریم با دکتر جمشید افتخار نژاد، نامی که نیاز به معرفی ندارد و مستقیم به سراغ گفتگو با ایشان می رویم:
دکتر جمشید افتخارنژاد
مصاحبه کننده: مریم بهره مند
- جنابعالی به عنوان یکی از زمین شناسان برجسته و با سابقه کشور، ویژگی های ممتاز زمین شناسی شرق ایران را در چه مواردی می دانید؟
شرق ایران با رخنمون های بی نظیر از رسوبات ائوکامبرین- پالئوزوئیک موقعیت ممتازی را در خاورمیانه دارا می باشد بویژه در مناطقی تا حدی مقاوم بوده بطوری که توالی کاملی از رسوبات پلاتفرمی را از اینفراکامبرین تا تریاس آغازی را می توان از نظر ویژگیهای رسوبی با وجود فسیل-های فراوان شاخص مطالعه نمود. بطوریکه مناطقی نظیر شیرگشت و ازبک کوه به عنوان مناطق تیپ در خاور میانه معرفی شده است.این سنگها کمتر دستخوش فازهای کوه زایی در طول پالئوزوئیک قرار گرفته و تنها چند حرکت خشکی زایی(Epirogenic) در آنها تشخیص داده شده است. این شکل ها را می توان با رخساره پلاتفرمی همسان در خراسان رضوی (کوه های بینالود) جنوب و شرق خراسان (کوه های کهریزنو) و نایبندان مشاهده نمود. آنچه نواحی جنوب مشهد در خراسان رضوی را از سایر قسمت های ایران متمایز می سازد وجود رسوبات توربیدایت و سنگ های افیولیتی در پالئوزوئیک پایانی می باشد که خاستگاه پالئوتنیس تصور شده است که در حال حاضر به پالئوتتیس جوان و یا تتیس اندوزنیت نسبت داده می شود. این سنگ ها شامل توربیدایت های پرموکربونیفر کوه های جنوبی کپه داغ و افیولیت های شمال فریمان را شامل می گردد که به طرف شرق هرات و کوه های هندوکش تداوم دارد. شرق ایران شدیدا"تحت تاثیر فازهای کوهزایی کیمری و آلپی است فاز کوهزایی کیمری توام با فعالیت پلوتونیکی (150-170) میلیون سال قبل Post Oregenic که آثار آن در ایران مرکزی بصورت حلقه وار در ناحیه تربت جام، شرق ایران، یزد، انارک و ترود می توان مشاهده نمود و موجب پایداری بخش مرکزی در بلوک لوت گردیده است. شرق ایران در کرتاسه پایانی تحت تاثیر یک عمل کششی و جدا شدن بلوک لوت از بلوک هیلمند گردیده بطوری که حوضه ریفت قاره ای در آن پدیدار گشته است و رسوبات فلیشی کرتاسه پایانی- اوایل ترشیری در آن انباشته شده و این رسوبات فلیش بخش وسیعی از شرق ایران را پوشش می دهد.گستره ای از شرق ایران توسط بازالت های جوان پوشیده شده است که از شکستگی عمیق خارج شده وبه صورت Blanket بخش وسیعی را پوشانده است.
- به نظر می رسد علم چینه شناسی در فراز جدیدی از پیشرفت و توسعه قرار گرفته، شما چه ضرورت هایی در این زمینه پیشنهاد دارید؟
تاریخچه چینه ای رسوبات پلاتفرمی پالئوزوئیک تا حدی شناسایی شده است ولی هنوز ابهامی در مسائل چینه ای رسوبات مزوزوئیک وجود دارد. وجود رسوباتی از نئوکومین در ناحیه جنوب سبزوار نشان می دهد که بر خلاف تصور درنئوکومین نبود چینه ای وجود ندارد شاید بخش فوقانی آهکهای اسفندیار وگره دوبه نئوکومین مربوط باشد بخش وسیعی از بلوک لوت بوسیله ولکانیک های ترشیر و توده های کم عمق نفوذی پوشیده شده است. مطالعه منشأ ماگماتیزم در ترشیر از نظر ولکانیک ریفی یا در ارتباط به فرو رانش) (Subduction وضع ژئودینامیکی منطقه را روشن خواهد ساخت.
- در حال حاضر مهم ترین چالش های فراروی بررسی های زمین شناسی را چه می دانید؟
برنامه ریزی در امر زمین شناسی بایستی بر حسب نیاز و هماهنگ بر برنامه های دیگر در کشور صورت پذیرد. برای مثال کشور ما از نظر لرزه خیزی موقعیت ویژه ای دارد و از طرفی به علت استفاده نامطلوب از ذخایر آبی و کم آبی وخشکیدن تالاب ها مشکلات عدیده ای سبب گردیده بطور کلی در پیش بینی از مخاطرات طبیعی برنامه زمین شناس در حد نیاز بایستی در این جهت ملحوظ گردد. دخائر معدنی کشور، یک ثروت محدودی است برنامه های اکتشافی نبایستی به منظور تامین نیاز مواد معدنی خام بازار جهانی استوار گردد، بلکه در جهت رشد و توسعه صنایع ملی ترسیم شود و از غارت خام فروشی اجتناب گردد و از این ثروت ملی به نحو شایسته ای حراست گردد.
- جنابعالی یکی از چهره های شناخته شده در عرصه فعالیت های زمین شناسی هستید عوامل موفقیت شما در حرفه تان چه بوده است؟
حرفه زمین شناسی کار و تلاش طاقت فرسائی را می طلبد. زندگی یک زمین شناس با الگوهای ساده زندگی هماهنگی ندارد. برای انتخاب آن جاذبه هایی بایستی وجود داشته باشد. در شرایط حاکم بر خلاف گذشته شغل زمین شناس گهگاهی تحقیرآمیز است.
من کار حرفه ای زمین شناسی را زیر نظر کارشناسان سازمان ملل آغاز نمودم، یافته های من توسط این کارشناسان ارزیابی می شد و یک نقشه زمین شناسی برای آنها مفهوم داشت. کارهای بنده و سایر همکارانم بر اساس قضاوت صادقانه افراد آگاه ارزیابی می شد و همیشه یک رقابت مشروع در محیط کار حکم فرما بود. آیا شرایط حاکم با شرایط کاری ما همسازی دارد تا نتیجه یکسان را انتظار داشت؟ شاید یکی دیگر از مشکلات اصلی مربوط نیاز مالی و مسائل رفاهی است. ما در زمان خود از نظر مادی و رفاهی به اندازه نیاز بهره مند بودیم ولی آیا یک جوان تازه بکار از این رفاه برخوردار است؟ حقوق و مزایای دریافتی تامین حداقل زندگی را نمی کند و شاید با چند برابر دریافتی زندگی با حداقل رفاه میسر گردد و در اندیشه کار دوم یا سوم برای یک زندگی ساده است فشار زندگی علاقمندی را از او سلب می کند.
- در دوران تحصیل و فعالیت حر فه ای خود خاطره و یاحادثه ای تاثیر گذار داشته اید لطفا" بیان بفرمائید؟
یکی از خاطرات آموزنده من مسافرت یک هفته ای در مسیر بیرجند– شهداد از کویر لوت بهمراه اشتوکلین در سال 1342 بود دو روز بعد از آغاز به نزدیک تله خشتک که آب انباری پیش نبود یک جنبده ای در فاصله دور ظاهر شد حس کنجکاوی ما را به آن جنبده هدایت نمود. این جنبنده پیرمرد کهنسالی بود و حضور او ما را بشگفتی وا داشت بعد از صحبت کوتاه دریافتیم که ایشان حاشیه نشین کویرند و پنج روز است که دنبال شتر خود می گردد. این شتر تنها مایملک ایشان بود و همه ساله در کویر رها می کرد و در زمان معینی یا چند روز گشت و گذار شتر خود را یافته و از پشم آن بهره می گیرد. در طول گشت و گذارکه شاید به 10 روز بینجامد مقداری نان خشک بهمراه داشته و برای تامین آب از آب انبارهای کویری که آنها آشنائی دارد بهره می گیرد.
زندگی شوربختانه آن موجب ترحم و اندوه ما بود ولی گفتار ایشان ناشی از شادابی و مسرت و موفقیت بود. چون بعد از شش روز توانسته بود رد پای شتر خود را پیدا کند وامید داشت که شتر خود را در فاصله نه چندان دور بیابد. ما در دنیای خود به زندگی اندوهبار او فکر می کردیم ولی او در شادی شعف به هدف خود نائل شده بود و امیدوار بود که شتر خودرا باز یابد. دنیای او بسیار کوچک بوده و آرزوهایش با پیدایش شترش فراهم می شد. ولی ما در دنیایی با آرزوهای زیاد زندگی می کنیم و اغلب به بسیاری از آنها نائل نمی¬ شویم و همیشه دچار نگرانی و اندوه هستیم، عکس از ایشان گرفتم و هر کدام به راه خود رفتیم این عکس سال ها زینت میز کارم بود ولی درسی بود که از پیر دوره گرد آموختم.
- توصیه شما به جوانانی که زمین شناسی را به عنوان حرفه و مسیر پیشرفت علمی انتخاب نموده اند چیست؟
تردیدی نیست که هر کس شغل آینده خود را در قالب آرزوهای خود ترسیم می¬کند که بخش عمده مسائل مادی است. من حرفه زمین شناسی را تا زمانی¬که نتواند حداقل رفاهی برای خود و خانواده خود تامین نماید برای کسی توصیه نمیکنم رفاه خانواده ارجح¬تر از صرف علاقمندی فردی است.
