ترجمه و تدوین: تورج مجیدی
مقدمه:
پژوهش در خصوص توسعه روش‌های متناسب با ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی هر کشور و نیز مقرون به صرفه برای اجرا از الزامات توسعه پایدار است. اکتشاف مواد معدنی و تأمین منابع اولیه صنایع حیاتی کشورها نیز اهمیت فوق العاده‌ای در برنامه‌ریزی‌های کلان دارد که از چنین پژوهش‌هایی بی‌نیاز نیست. اتحادیه اروپا با نگاه کلان و بلند مدت به این نیاز، برنامه‌های متنوعی را در افق 2020 خود در نظر گرفته است که یکی از آن‌ها با عنوان پروژه اکتشاف هوشمند در حال اجرا می‌باشد. دکتر علیرضا مالمیر استاد ژئوفیزیک کاربردی در دانشگاه اوپسالا سوئد و کارشناس سازمان زمین‌شناسی کانادا از دانش‌آموختگان دانشگاه امیرکبیر می‌باشد که در این پروژه جزء محققان اصلی به شمار می‌رود.
معرفی پروژه:
روند تحول زمین شناختی اروپا منجر به تشکیل تنوعی از منابع معدنی شده است که نقشی اساسی در رشد اقتصادی پایدار آن داشته و دارند و این ظرفیت موجب تداوم توسعه و نوآوری فناورانه و نیز حفظ و بهبود کیفیت زندگی در آن گستره شده است.
پروژه اکتشاف هوشمند شامل یک گروه تحقیق و کاربرد است که با حمایت مجموعه‌ای از فعالان اقتصادی خرد و متوسط (SME) و نیز شرکت‌های معدنی در زمینه تحقیق و نوآوری فعالیت می‌کند. تمرکز این گروه بر روی توسعه ابزارها و روش‌های مقرون به صرفه و دوستار محیط زیست برای اکتشاف ژئوفیزیکی همراه با سایر جنبه‌های شناسایی و تولید اهداف اکتشافی به وسیله زمین‌شناسی و ژئوشیمی است. این پروژه در حال حاضر شامل 27 عضو از 11 کشور است که در 6 پایگاه اکتشافی داخل اروپا فعالیت دارند. مرکز این پروژه در کشور هلند بوده و تحت مجوز برنامه افق 2020 اتحادیه اروپا فعالیت می‌کند.
ترکیب و نقش اعضاء در پروژه اکتشاف هوشمند
هیئت اجرایی
هیئت اجرایی پشتیبانی عملیاتی پروژه را بر عهده دارد و اجرای برنامه پروژه را مدیریت و هدایت می‌کند. هم‌چنین مسئولیت کلی همکاری بین تمام اعضاء پروژه، با این هیئت است. این هیئت از راهبران بسته کاری (Work Package)، هماهنگ‌کننده پروژه و مدیر نوآوری تشکیل شده است. راهبران
بسته کاری مسئول هماهنگی فعالیت‌های مربوط به حوزه مسئولیت خود، رصد کاربرد بهینه منابع تخصیص‌یافته، سازماندهی گردهمایی‌ها و جلسه‌های حوزه فعالیت‌های خود و گردآوری و زمان‌بندی ارسال خروجی‌هایی هستند که مسئولیت تحویل آن‌ها را دارند.
هیئت مشورتی
علی‌رغم اروپایی بودن این پروژه، از مشاوره یک هیئت بین‌المللی نیز بهره گرفته می‌شود. این هیئت شامل گروهی از متخصصان سراسر جهان است که از بیرون پروژه و مستقل از اعضاء و از بین آقایان و خانم‌ها در حوزه‌های هم علمی و هم صنعتی انتخاب می‌شوند.
هیئت مشورتی همکاری نزدیکی با مسئول هماهنگی پروژه دارد تا بتواند گزارش‌های پیشرفت پروژه را بررسی و یک گزارش ارزیابی سالانه را تهیه نماید. معیار اولیه انتخاب این افراد تخصص و تجربه کار یا مشاوره در شرکت‌های معدنی و نیز بهره‌برداری از نتایج پروژه پس از خاتمه دوره آن است. در بین این افراد متخصصانی از سازمان زمین‌شناسی کانادا، شرکت‌های معدنی در آلمان، استرالیا و افریقای جنوبی و هم‌چنین دانشگاه‌ها حضور دارند.
متخصصان جوان
پروژه اکتشاف هوشمند چندین متخصص جوان نیز از دانشگاه‌ها، فعالان اقتصادی خرد و متوسط، و شرکت‌های معدنی را به خدمت گرفته که نه تنها در بخش تحقیقاتی کار می‌کنند بلکه در اقدام‌های اصلی گروه هم نقش کلیدی بازی می‌کنند.
همکاران پروژه
پروژه اکتشاف هوشمند تشکلی از 27 عضو از 9 کشور اروپایی است که از 11 فعال اقتصادی خرد و متوسط (SME)، 11 مؤسسه دانشگاهی و تحقیقاتی، 4 شرکت مهم معدنی و یک سازمان اجتماعی شهری تشکیل شده است.
فعالان اقتصادی خرد و متوسط (Small and medium-sized enterprises) حدود 99 درصد فعالان اقتصادی اروپا را تشکیل می‌دهند و از شرکت‌های مشاور تا تولیدکنندگان فناوری بالا را در برمی‌گیرند. این گروه کمک می‌کنند تا فرآیند تبدیل تحقیق به نوآوری، نوآوری به توسعه و در نهایت رسیدن به رشد فروش و رقابت تسهیل گردد.
حضور مؤسسه‌های دانشگاهی باعث می‌گردد تا توسعه‌هایی که توسط SME ها ایجاد می‌شود مورد بازبینی علمی عمیقی قرار گیرند و تضمینی است برای اینکه این شرکت‌ها در قبال منابع معدنی که توسط این پروژه معرفی می‌شوند مسئول و حساس باشند. دانشگاه اوپسالا سوئد با سابقه طولانی در تحقیقات ژئوفیزیکی در رأس این مؤسسه‌ها قرار دارد.
پیش زمینه پروژه
ابداع پروژه اکتشاف هوشمند در پاسخ به چالشی بود که تحت عنوان "راهکارهای نوین برای تولید پایدار مواد خام – فناوری‌های اکتشافی حساس نوین" در سال 2015 در اتحادیه اروپا مطرح گردید. این پروژه با هدف رفع چالش‌های مربوط به اکتشاف منابع معدنی حیاتی برای پیشرفت اقتصادی و فناورانه در اروپا در اول دسامبر 2017 آغاز گردید و یک برنامه 36 ماهه را طراحی کرد که با بودجه ای معادل 5.2 میلیون یورو اجرا گردد.
تحلیل بودجه در پروژه اکتشاف هوشمند
تمرکز اولیه این پروژه بر توسعه ابزارها و روش‌های مقرون به صرفه و دوستار محیط زیست برای اکتشافات ژئوفیزیکی در مناطق کوهستانی دشوار است که ضمن در نظر گرفتن مسائل اجتماعی و محیطی زمان بازگشت (از اکتشاف تا تولید) را کاهش دهند.
هم‌چنین زمان‌بر بودن اکتشاف در مناطق سرسبز و کاهش هزینه‌ها در این مناطق امری اساسی بوده و اصلاح آن کمک شایانی به رشد نرخ توسعه و تأمین پایدار مواد خام معدنی هماهنگ با نرخ رشد جهانی آن می‌کند.
بسته های کاری (Work Packages)
پروژه اکتشاف هوشمند به هفت بسته کاری تقسیم شده است. ستونهای فنی و نوآورانه این پروژه روی سرفصل‌های مربوط به بسته کاری 2 (ابزارهای نوین)، بسته کاری 3 (تصویرسازی و مدل‌سازی زیرسطحی پیشرفته)، بسته کاری 4 (تولید داده و هدف) و بسته کاری 5 (ارزشیابی) بنا شده است. ارتباط، انتشار و بهره‌برداری از نتایج پروژه در بسته کاری 6 در تعامل قوی با بسته کاری 1 و جامعه مدنی صورت می‌گیرد تا پذیرش بیشتری برای پروژه های معدنی و اکتشافی به وجود آورد. بسته کاری 7 از الزامات اخلاقی محافظت می‌کند.
در بیشتر دستور کارها چندین عضو مشارکت دارند و بین بسته‌های کاری ارتباطاتی وجود دارد تا از تداوم و تعامل خوب بین فعالیت‌های طراحی شده و نیز اعضاء اطمینان حاصل شود.
• بسته کاری 1: مدیریت و هدایت
• بسته کاری 2: ابزارهای نوین
• بسته کاری 3: تصویرسازی و مدل‌سازی زیرسطحی پیشرفته
• بسته کاری 4: تولید داده و هدف
• بسته کاری 5: ارزشیابی
• بسته کاری 6: انتشار، بهره برداری و مشارکت اجتماعی
• بسته کاری 7: اخلاق
تعریف بسته‌های کاری در پروژه اکتشاف هوشمند
پایگاه‌های تحقیقاتی
شش پایگاه اکتشافی در سوئد، فنلاند، پرتغال، یونان و کوزوو مورد برنامه پروژه قرار گرفته‌اند. انتخاب این پایگاه‌ها بر اساس موجود بودن داده‌ها برای مقاصد ارزیابی بوده است ولی این احتمال که به اهداف اکتشافی جدیدی هم دست پیدا شود نیز اهمیت داده شده است.
1/ Neves-Corvo VMS deposits of the Iberian Pyrite Belt, Portugal;
2/ Skouries Cu-Au porphyry deposits, Greece;
3/ Bauxite deposits of Gerolekas, Greece;
4/ Iron oxide, apatite and REE-bearing deposits of Bergslagen, Sweden;
5/ Apatite (plus likely REE-bearing) Siilinjarvi (phosphate mine) carbonatite complex, Finland;
6/ Chromium (plus Cu-Ni-PGM-Co-Au) deposits, Kosovo
توزیع پایگاه‌های اکتشافی موضوع اکتشاف هوشمند در اتحادیه اروپا
1/ Neves-Corvo VMS deposits of the Iberian Pyrite Belt, Portugal;
2/ Skouries Cu-Au porphyry deposits, Greece;
3/ Bauxite deposits of Gerolekas, Greece;
4/ Iron oxide, apatite and REE-bearing deposits of Bergslagen, Sweden;
5/ Apatite (plus likely REE-bearing) Siilinjarvi (phosphate mine) carbonatite complex, Finland;
6/ Chromium (plus Cu-Ni-PGM-Co-Au) deposits, Kosovo
نتیجه گیری
با توجه به ظرفیت بالای سازمان‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌های کشور در خصوص اجرای پروژه‌های مشابه در داخل کشور ضرورت دارد سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تشکیل یک گروه کاری ملی افزون بر ارتقاء برنامه‌ها و روش‌ها زمینه هم‌افزایی هر چه بیشتر ارکان و دستگاه‌های دست‌اندرکار امر اکتشاف و بهره‌برداری را فراهم آورد. بی‌گمان این رویکرد می‌تواند شالوده اکتشاف را در کشور متحول و زمینه توفیق بیشتر را فراهم آورد.
منبع: https://smartexploration.eu/
