ایران - مشهد مقدس
اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق
همانند پهنه گسترده ایران زمین، زمین‌شناسی کشور ما نیز قلل مرتفعی به خود دیده است. عزیزانی که از مسیر کوشش‌های بی‌دریغ به سطوح بالای دانش و تجربه گرا‌‌‌‌ن‌سنگ علوم‌زمین دست یافته‌اند و دستاوردهای علمی آنان سند افتخار این مرز و بوم می‌باشد. مهندس نبیان یکی از این چهره‌های برجسته علوم زمین است. در این شماره به گفتگوی صمیمی با ایشان نشسته‌ایم.
مهندس احمد نبیان
با همکاری: فرح خوئی
نشست عمومی کارکنان اداره کل زمین شناسی و اکتشافات معدنی معدنی منطقه شمال‌شرق (مشهد)، همه ساله در بهار همان سال با هدف تبیین برنامه‌ها، مروری بر دستاوردهای سال قبل و هم‌افزایی مطلوب در تحقق برنامه‌های فرارو برگزار می‌شود. در این نشست‌ها علاوه بر ارائه برنامه توسط همکاران با دعوت از مهمانان ویژه، فرصت‌های خاصی فراهم می‌شود تا افزون بر انتقال تجربه، زمینه اعتلای سرمایه انسانی بیش از پیش فراهم آید. مطلب ذیل مرور مهم‌ترین فرازهای سخنرانی مهندس نبیان می‌باشد:
مهندس نبیان متولد 1330 و دانش‌آموخته رشته نظری در مقطع دبیرستان می‌باشد که تحصیلات دانشگاهی در سطح کارشناسی زمین‌شناسی را در دانشگاه تهران طی نموده و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه فنی تهران به سرانجام رسانده است.
وی خود را دانش‌آموز و دانشجویی متوسط می‌داند که حضور در سازمان، زمینه شکوفایی استعدادهای او را فراهم نموده است. وی در رابطه با شکل‌گیری شخصیت کارشناسی و تجربیات خود در سازمان می گوید:
آن موقع دانشکده فنی دانشگاه تهران اگهی داد به صورت آزمایشگاهی سه دوره دانشجوی فوق لیسانس گرایش هیدروژئولوژیک که خیلی داغ بود بگیرد و شرکت‌های آب و خاک حقوق خوبی می‌دادند. آن موقع تصمیم گرفتم فوق لیسانس درس بخوانم که بیبنم زمین‌شناسی چه می‌گوید. به دلیل علاقه‌ای که داشتم قبول شدم. پس از آن، آگهی از سازمان زمین‌شناسی تهران برای استخدام 6 نفر زمین‌شناس منتشر شد که من شرکت کردم و با کمال ناباوری در روزنامه اسمم را خواندم و قبول شدم! به آقای دکتر فروغی رئیس وقت سازمان گفتم که من به قسمت معدن بروم و به عنوان کارشناس معادن غیرفلزی شروع به کار کردم.
آنجا بود که تازه تصمیم گرفتم به‌طور جدی و نه برای امتحان، زمین‌شناسی اقتصادی، اصطلاحات زمین‌شناسی و جزوات زمین را مطالعه کنم؛ تازه فهمیدم که عجب رشته‌ای است و تمام نیازهای روحی من را تأمین می‌کند و واقعاً زیباست که با واقعیت‌های طبیعت خدا سروکار دارد.
خیلی لذت‌بخش است وقتی به آن نتیجه مورد نظر برسی، آن موقع یک زمین‌شناسی واقعی می‌شوی که من نشدم! در راهش قدم برداشتم چون آن موقع علاقه داشتم و علاقه نکته مهمی است.
زمین‌شناس باید علاقه داشته باشد و همه‌ی شرایط فراهم بود تا رشد کند یک طوری بود که خودمان را به روز نگه داریم و با دیگران ارتباط داشتیم و در روی زمین سؤالاتی می‌پرسیدیم که آقای دکتر افتخارنژاد و دکتر نبوی جوان بودند و باعث افتخار بود که با ایشان به بیایان می‌رفتیم. قسمت معدن دکتر صمیمی و قسمت غیرفلزی آقای حاجیان تجربه کارشناسان کاربلد خارجی را به ایران آورده بودند که فضای جالبی در سازمان ایجاد کرده بود. این باعث شد با توجه به این‌که همه‌ی کارشناسان غیرفلزی مسئول بودند، هر آن چه به ذهنمان می‌رسید عملی می‌کردیم. همه‌ی افق‌های معدنی کشور را کنترل کردیم و با تیم زمین‌شناسی تمام افق‌های معدنی فسفات‌دار ایران را طی کردم. در رؤیاهایم بود افق فسفات به ضخامت 50 متر پیدا کنم که 20 کیلومتر طول داشته باشد ولی متاسفانه نشد، نه این که نشد ما سعی کردیم ولی در ایران چنین ذخیره‌ای نبود.
بعد به فکر افتادم با کمک مدیریت سازمان، پتاس را پی‌جویی کنیم. پتاس یک گردش مالی قوی دارد ما یک کشور با درجه تبخیر بالا هستیم. این وضعیت کم و بیش در طول زمان زمین‌شناسی قابل بررسی است.
طرح را تعریف کردیم سال‌ها مجری طرح اکتشاف املاح تبخیری در ایران بودم که گزارش‌های من موجود است. با کمال تأسف واقعاً سعی کردم که در اقتصاد کشور نقش‌آفرینی کنم. گنبدهای نمکی جاهای سختی بود و قدم به قدم رفتیم، ما یک تیمی بودیم که همه جا را زیرپا گذاشتیم اما چیزی که می‌خواستیم پیدا نکردیم. یعنی نبود البته یک اندیس‌های پتاس پرعیار پرتوزا پیدا شد که در ادامه از پیگیری منصرف شدیم. تمام پلایاهای ایران را کنترل کردیم. کارهای غیرفلزی دیگر مثل چیزهای کوچک تالک باشد که بخش خصوصی خیلی خبره شده بود ما کمک زیادی نمی‌توانستیم بکنیم اما اواخر متوجه شدیم که گردش مالی خوبی دارد، مصالح ساختمانی از جمله فراورده‌های آهکی به نظر خیلی کار مصرفی و پول درآور است که حجم سرمایه‌گذاری زیادی دارد و خیلی تخصصی است که ما روی این قضیه کار کردیم. تا این‌که من از سازمان منفک شدم و برای شرکتی که خودم تأسیس کردم فعالیت را شروع کردم، حدود 19 سال مشغول هستم که یک وضع فعالیت خیلی بالایی بود الان مثل همه‌ی تجار دیگر راکد شده است ولی هنوز مشغول هستم و متوجه شدم عجب کار جالبی است برای چذب سرمایه و پول درآوردن، شاید تعجب کنید در نگاه کلان گردش مالی ابرمعدن چیان استو طلا و مس و آهک همگی برابری می‌کنند.
آهک طیف وسیعی برای تولید دارد مثلاً ما 30-25 سال پیش یک واردکننده کلینکر سیمان بوده‌ایم الان جزء تولیدکننده کلان عمده جهان هستیم که قسمت مهم آن صادر می‌شود.
پتانسیل مملکت در رابطه با فراورده‌های آهکی و آهک دانه‌بندی شده بازار عجیبی در خلیج فارس حتی در کشورهای خاورمیانه، اقیانوس هند دارد و الان سرمایه‌گذارهایی دنبال این قضیه هستند زیرا آهک هیدرات بازار خوبی دارد. شن و ماسه ارج دارد و کشورهای خلیج فارس طالب هستند. منظور این که در حال حاضر غیرفلزی به‌طور جدی مطرح است و در دنیا جا باز کرده و در ایران هم ما مطرح می‌کنیم و روی آن کار می‌کنیم.
در استان خراسان هم کارهایی کردم هم‌چون سیمان لار سبزوار، کارخانه‌ای در تربت جام روزی 5 هزار تن کلینکر تولید می‌کند و پیش‌فروش هم شده، سرمایه‌گذاری خوبی است. توصیه من در غیرفلزی این است که بخش خصوص کارهایش را بتواند انجام دهد.
الان در فراورده‌های آهکی اگر سازمان زمین‌شناسی پتانسیل‌هایی را معرفی کند و به سرمایه‌گذار واگذار کند، نتیجه می‌دهد.
اواخر دوره آقای مهندس کره‌ای گفتم من یک کاربر هستم و از اطلاعات شما استفاده کنم و حق دارم که در مورد کارهایتان اظهارنظر کنم، الان توصیه می‌کنم کاری بکنید که کاربر بتواند استفاده بکند بعد استانداردهای جهانی داشته باشد حتماً تابع یک الگویی باشد. توصیه می‌کنم که همه‌ی فعالیت‌های زمین‌شناسی را در یک قالب تعریف کنیم تا مورد استفاده کاربر باشد در سازمان 10 هزار تا گزارش است که کسی مراجعه نمی‌کند و خودمان فقط در جریان هستیم. الگوی من انجام مطالعات و تهیه نقشه‌های کاربردی است و همواره این مهم را به مسئولان وقت یادآوری نموده‌ام.
باید زمینه‌ای فراهم شود تا اطلاعات اضافه گردد و از آن‌ها استفاده کنیم. یک فایل باز باشد و نه این که در کمد زمین‌شناسی بگذاریم، دانلود اطلاعات رایگان باشد. تمام اطلاعاتی که ما کار کردیم متعلق به یک ملت است.
در زمان‌های پیشین هر نقشه یک مسئول داشت مثل دکتر بربریان، که نقشه‌های پرکاری بود به دلیل این که به آن‌ها اهمیت می‌دادند.
نقشه‌ها باید بر اساس اطلاعات دقیق لیتولوژی باشد، شاید از دید بهره‌بردار سن بگذاریم، مهم نباشد اما تنها ذکر یک ماسه‌سنگ خالی در نقشه برای کاربر ارزش چندانی ندارد این ماسه سنگ باید آنالیز شیمیایی داشته باشد، مارن‌ها چقدر مهم است و باید به دقت مطالعه شود.
در سازمان زمین‌شناسی امریکا، روی آلودگی کار می‌کنند. امروز دنیا عوض شده، نیاز دنیا این است که مواردی که کار می‌کنیم در یک چارچوب باشد و ببینیم. اطلاعات به صورت فایل باز باشد هر فایلی یک مسئول داشته باشد یا یک نفر مسئول ده شیت باشد و همواره از نفرات مختلف استفاده شود. در کانادا کنفرانسی است که کلیه شرکت‌های معدنی جهان از 15 مارس تا 20 مارس در تورنتو تبادل اطلاعات می‌کنند در آنجا که افزون بر هزار غرفه چیده‌اند، کسانی هستند که تمام اطلاعات یک معدن را در هر مرحله‌ای روی پوستر چسبانده‌اند. ما یک نمونه کار را مشاهده کردیم و تمام اطلاعات از جمله: تکتونیک، ذخیره و تفسیر آنالیز و همه‌ی اطلاعات معدن روی پوستر ارائه می‌شود و آدم‌های حرفه‌ای بهره‌برداری لازم را انجام می‌دهند.
