ترجمه و گردآوری: مهدی آزادی
معدنکاری و فلزات جایگاه بسیار ارزشمندی در اقتصاد یک جامعه و نیز اشتغال‌زایی و تأمین مواد اساسی مورد نیاز صنعت دارند. با این وجود، اقتصاد جهانی با چالش‌ها و عدم قطعیت‌های بسیاری روبرو است. ضعف بازار جهانی ناشی از بحران‌های مالی، با افت قیمت مواد و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت همراه بوده که موجب اعمال فشاری مضاعف بر اقتصاد جهانی شده است. از این رو، شرکت‌های بزرگ بیش از پیش به توسعه پایدار می‌اندیشند. آنچه می‌خوانید، شرح کوتاهی از گزارش نشست‌های سازمان ملل پیرامون "توسعه پایدار" می‌باشد [1].
ویژگی‌های توسعه پایدار را می‌توان در چهار گروه اجتماعی، اقتصادی، بنیادی و زیست‌محیطی مطرح و بررسی نمود. توسعه پایدار فرایندی است برای بدست آوردن پایداری در هر فعالیتی که نیاز به منابع و جایگزینی سریع و یکپارچه آن وجود دارد؛ فرایندی که آینده‌ای مطلوب را برای جوامع بشری متصور می‌شود که در آن شرایط زندگی و استفاده از منابع، بدون آسیب رساندن به یکپارچگی، زیبایی و ثبات نظام‌های حیاتی، نیازهای انسان را برطرف می‌سازد. توسعه پایدار راه‌حل‌هایی برای الگوهای فناپذیر ساختاری، اجتماعی و اقتصادی توسعه ارائه می‌دهد تا بتواند از بروز مسائلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بی‌رویه جمعیت، بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌های حال و آینده جلوگیری کند [2].
دنیا در سال 2050 متفاوت‌تر از دنیای امروز خواهد بود. طبیعتاً، بخش معدنکاری و فلزات در تأمین مواد مورد نیاز دنیای توسعه یافته و پایدار نقشی بسیار اساسی خواهند داشت. مطالعات 10 سال گذشته نشان‌دهنده گویای وجود هفت متغیر اصلی و تاثیرگذار بر بخش معادن و فلزات است. این هفت متغیر عبارتند از:
- اقتصادجهانی
- جمعیت
- مسائل زیست‌محیطی
- ترکیب انرژی مورد استفاده
- ساختمان‌ها
- شبکه‌های حمل و نقل
و مواد مورد نیاز وضعیت هر یک از متغیرهای مزبور در ادامه بحث شده است [3].
اقتصاد: تعریف اقتصاد در دنیای توسعه‌یافته و پایدار فراتر از سود و زیان بوده و ملاحظات زیست محیطی و اجتماعی در آن از اهمیت بالایی برخوردارند. در چنین دنیایی، شکاف بین اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال توسعه کمتر است تا میزان تولید و بهره‌وری افزایش یابد. در حال حاضر، اقتصاد از حالت خطی رو به مهاجرت به حالت حلقوی است. در اقتصاد خطی، مواد خام و اولیه پس از تولید و مصرف دور ریخته می‌شوند، ولی محصولات مستعمل و از کارافتاده در اقتصاد حلقوی، یا تعمیر شده یا بازیافت می‌شوند. پیش بینی شده است که تا سال 2025، اتحادیه اروپا با بکارگیری اقتصاد حلقوی، تا حدود 630 میلیارد دلار صرفه‌جویی در هزینه‌ها داشته باشد. بدیهی است در اقتصاد حلقوی، هزینه‌های مربوط به پروژه‌های اکتشافی، فرآوری و ذوب کاهش یافته و متعاقباً آلودگی‌های صنعتی و زیست محیطی کمتر خواهد بود. فن¬آوری اکتشاف مواد معدنی توسعه یافته‌تر بوده و عیارهای پایین‌تری مورد بهره‌برداری واقع خواهند شد. تکنولوژی‌های پیشرفته نیازمند مقادیر بالایی از عناصر نادر خاکی بوده و طبعاً بازیافت این عناصر از اهمیت بالایی برخوردار است.
جمعیت: در جامعه توسعه یافته، امید به زندگی بالاتر، نرخ زاد و ولد و نیز نرخ مرگ کودکان کمتر خواهد بود که منجر به جامعه‌ای پیرتر ولی بزرگتر خواهد شد. علیرغم افزایش تقاضای مواد مصرفی به دلیل افزایش جمعیت، با اصلاح الگوهای مصرف مواد، میزان تقاضای سرانه کاهش خواهد داشت. لذا، از نظر فیزیکی مشکل کمبود مواد معدنی وجود نخواهد داشت.
محیط زیست: دنیا در سال‌های آتی گرم‌تر، سطح دریاها بالاتر، میزان آب آشامیدنی کمتر، زمین قابل کشت کمتر، آسیب‌پذیری زیست بوم‌ها بیشتر و ملاحظات زیست محیطی در معدنکاری سخت‌گیرانه‌تر از قبل خواهد بود.
ترکیب انرژی: منابع انرژی متنوع و میزان تقاضا زیاد خواهند بود. تکنولوژی‌های جدید انرژی، میزان گازهای گلخانه¬ای کمتری تولید می‌نمایند و از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های بادی و خورشیدی بیشتر استفاده خواهد شد. عناصر نادر خاکی که در ساخت سلول‌های خورشیدی به‌کار می‌روند مصرف بیشتری خواهند داشت. سوخت‌های هسته‌ای و هیدروژنی نیازمند مقادیر بیشتری کاتالیزورهای فلزی از جنس روی و پلاتین خواهند بود.
ساختمان‌ها: ساختمان‌ها هوشمند هستند و همیشه به ما می‌گویند که در حال حاضر چه ماده معدنی مورد نیاز است. بحث صرفه جویی و جلوگیری از اتلاف انرژی منجر به افزایش کاربرد مواد معدنی مصرفی در ساخت عایق خواهد شد. ساختمان‌ها بلندمرتبه‌تر بوده و از مواد سبک‌تر، مقاوم‌تر و با انعطاف‌پذیری بالاتر (مانند کامپوزیت‌ها) استفاده خواهد شد که تاثیر زیست محیطی منفی کمتری دارند.
ترابری و حمل و نقل: افزایش جمعیت منجر به افزایش ترابری و رفت و آمد خواهد شد. پیشرفت تکنولوژی در سوخت‌های جایگزین مانند برق و هیدروژن منجر به کاهش تأثیرات منفی بر محیط زیست می‌شود. پبش‌بینی می‌شود که مهم‌ترین و پرکابردترین مواد در حمل و نقل و ترابری در دنیای توسعه یافته و پایدار شامل آلومنیوم، عناصر نادر خاکی، کبالت، کامپوزیت‌ها و باتری‌های لیتیمی باشد.
منابع معدنی جدید در دنیای توسعه‌یافته: ذخایر طلا، روی، مس و عناصر نادر خاکی موجود در لجن کف دریاها و اقیانوس‌ها موجب رونق و پیشرفت معدنکاری دریایی خواهد شد. پیشرفت‌های صورت گرفته نشان داده است که ذخایر کف دریاها، عیاری حتی تا 10 برابر بالاتر از ذخایر خشکی دارند. برآورد شده است که یک معدن دریایی نیازمند 95/1 میلیارد دلار امریکا سرمایه‌گذاری و 9 میلیارد دلار امریکا جهت ادامه فعالیت می‌باشد. علاوه بر این، به استخراج مواد معدنی از سیارک‌هایی که در اطراف زمین در گردش هستند نیز توجه خواهد شد. عناصر گروه پلاتین، نیکل و آهن موجود در این سیارک‌ها از اهمیت بالایی برخوردار خواهند بود. یک سیارک 500 متری غنی از گروه پلاتین، حدود 174 برابر غنی‌تر از تمام تولید سالانه جهان می‌باشد. بدیهی است سرمایه‌گذاری بر روی این پروژه‌ها بسیار پرهزینه و سنگین است.
مراجع
1. Mining and Metals in a Sustainable World; Scoping Paper, (2014), World Economic Forum Annual Meeting 2014, Mining & Metals team. 24 p.
2. Wikipedia: Sustainable Development (visited on Nov 8, 2017).
3. Mining & Metals in a Sustainable World 2050, (2015), World Economic Forum Annual Meeting 2015. 44p.
