1. نخستین کنگره بین المللی ژوراسیک ایران و کشورهای هم‌جوار
2. همایش یکم فیروزه : صنعت و فرهنگ
3. پنجمین همایش ملی ژئومورفولوژی و چالش‌های محیطی
تهیه کننده: بهناز گرمابی
به منظور ایجاد شرایط مناسب جهت ارائه آخرین دستاوردهای پژوهشی علوم زمین و تبادل نظر اندیشمندان و محققین و دانشجویان این حوزه و با هدف کمک به شکل گیری مجدد بررسی‌های دقیق زمین‌شناسی با تأکید بر چینه‌شناسی ژوراسیک و سازماندهی متخصصان مختلف که با مباحث مرتبط با زمین‌شناسی ژوراسیک در ایران و کشورهای هم‌جوار پژوهش کرده اند، اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال‌شرق نخستین کنگره بین‌المللی ژوراسیک ایران و کشورهای هم‌جوار را در تاریخ 12 و 13 مهرماه برگزار نمود. همچنین همایش ملی فیروزه، صنعت و فرهنگ به منظور معرفی اهمیت فیروزه و تبیین فرهنگ مرتبط و بسترهای توسعه ای آن از 25 الی 27 مهرماه به میزبانی دانشگاه نیشابور و نیز همایش ملی ژئومورفولوژی و چالش های محیطی توسط انجمن ژئومورفولوژی ایران در ۲۶ و ۲۷ مهرماه به میزبانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید. از این رو کارشناسان این اداره کل با ارائه 9 مقاله در دو روز برگزاری کنگره ژوراسیک در این اداره کل، ارائه ۲ مقاله در سه روز برگزاری همایش فیروزه در دانشگاه نیشابور و ارائه ۳ مقاله در دو روز برگزاری همایش انجمن ژئومورفولوژی در دانشگاه فردسی مشهد، حضور فعال داشتند و دستاوردهای علمی خود را ارائه نمودند.
1. نخستین کنگره بین المللی ژوراسیک ایران و کشورهای هم‌جوار
بررسی آمونیت های ژوراسیک زون ساختاری کپه داغ بر اساس داده های موجود در سامانه جامع فسیل
(مریم حسینیون، جعفر طاهری، سمیه آزادبخت، اعظم علوی‌نژاد)
هدف این مقاله جمع‌بندی اطلاعات ژوراسیک بانک فسیل (اداره موزه و مستندات اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق) و تعیین ایالت‌های زیستی آمونیتی ژوراسیک در منطقه کپه‌داغ و ارائه راهکار تکمیل اطلاعات می‌باشد. زیای آمونیتی ژوراسیک موجود در این سامانه و صرفاً در حوضه رسوبی ساختاری کپه داغ ارزیابی شده است که 245 نمونه در حد جنس و 69 نمونه در حد گونه و در قالب 16 خانواده شناسایی و از این بین33 بیوزون معرفی گردید. همچنین بر اساس آمار بیشترین برداشت‌ها و اطلاعات ابتدا از سازند چمن‌بید و کشف‌رود انجام گرفته است، این آمار گویای آن است که سازند مزدوران و دیگر سازندهای کپه داغ نیاز به مطالعات بیشتر و حفظ مستندات مربوطه دارد.
دیرینه شناسی توالی های سنگ آهکی منتسب به سازند قلعه دختر با تاکید بر معرفی
گونه Pseudocyclammina lituus (Yokoyama, 1890)، شمال قائن، حوضه ایران مرکزی
(مرتضی طاهرپور خلیل آباد، مریم بهره‌مند، هادی شریفی)
در این تحقیق توالی های سنگ آهکی منتسب به سازند قلعه دختر در اطراف روستای فیروز آباد در شمال شهرستان قائن از دیدگاه دیرینه شناسی مورد بررسی قرار گرفت که منجر به شناسایی و تعیین تعداد 4 جنس و 2 گونه از جلبک های آهکی و 8 جنس و 5 گونه از روزن بران کف زی شد. در این بین، اهمیت ریز زیای Pseudocyclammina lituus در بین زیای یافت شده از دو دیدگاه ریز دیرینه‌شناسی و بوم شناسی دیرینه مورد بررسی قرار گرفت. در طی این پژوهش، با توجه به شواهد دیرینه شناسی و بوم شناسی دیرینه کلیه زیای شناسایی شده بالاخص گونه P. lituus، سن این توالی ها، ژوراسیک پسین (کیمریجین- تیتونین) و محیط نهشته شدن آن ها لاگون در نظر گرفته می شود.
معرفی جاذبه زمین گردشگری رشته‌کوه اشترانکوه شمال‌خاور لرستان (جنوب‌باختر ایران)
(سمیه آزادبخت، زهرا کمالی،محمودرضا هیهات، حمیدنظری، محمد مهدی خطیب)
در این مقاله اشترانکوه به عنوان یکی از بزرگترین جاذبه های گردشگری در لرستان و کشور به‌دلیل داشتن دریاچه بسیار زبیا گهر، واحدهای چینه‌شناسی متنوع از نظر سنی و جاذبه های زمین‌شناسی متعدد معرفی شده است. مناظر این منطقه عموماً دیواره های قائم، قله های مرتفع، آبراهه های تند، پرتگاه‌های گسلی و دره هایV شکل هستند. واحدهای سنگی تشکیل این رشته کوه با سنین متفاوت دالان، خانه کت، نیریز، سورمه، گرو، ایلام، امیران، آسماری، بختیاری و واحدهای کواترنری می‌باشد. در اشترانکوه سازند سورمه به سن ژوراسیک با360 متر ضخامت از سنگ آهک و دولومیت تشکیل شده است. این منطقه با ویژگی‌های منحصر به فرد از جمله وجود دریاچه گهر به عنوان نگین اشترانکوه، و اقلیم بسیار مناسب و وجود ساختارهای رسوبی با سن های متفاوت و زمین ساختی می‌تواند به عنوان منطقه ویژه ژئوتوریسمی مطرح گردد.
جاذبه های ژئوتوریسمی سازند مزدوران (ژوراسیک پسین) در کپه داغ
(بهناز گرمابی، وصال یحیی شیبانی)
در این پژوهش سازند مزدوران از دیدگاه جاذبه های ژئوتوریسمی در مسیر مشهد - کلات و دره رادکان (جنوب شرق قوچان) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. جاذبه های ژئوتوریسمی سازند مزدوران به سن ژوراسیک پسین در حوضه رسوبی ساختاری کپه داغ (شمال شرق ایران) از نظر تنوع پدیده ها بسیار چشمگیر است که شامل پدیده های ساختاری (بصورت چین خوردگیها)، جاذبه های فرسایشی و کارستی به همراه چشم اندازهای زمین شناختی و دره های عمیق می باشند. این طیف گسترده از جاذبه‌های مختلف پدید آمده در سازند مزدوران در کنار رخنمون ها و دیگر سازندهای منطقه همراه با جاذبه‌های ژئوتوریسمی، مناطقی مستعد جهت فعالیت های گردشگری، بویژه ژئوتوریسم را فراهم نموده است که در صورت برنامه ریزی دقیق می‌توان توان بالقوه ای را از فعالیت های ژئوتوریسمی در این ناحیه از ایران ارائه نمود.
معرفی جاذبه های ژئوتوریسم (زمین گردشگری) و اکوتوریسم منطقه طرقبه - شاندیز، جنوب باختری مشهد
(ناصرنعیمی، سمیه آزادبخت، فاطمه ملک دادی، نسترن شجاعی‌کاوه، اعظم رحم‌خدایی، یوسف طباطبایی)
در این مطالعه سعی بر آن شده است که برخی از این پدیده ها که مربوط به ژوراسیک منطقه طرقبه – شاندیز می باشند به جهت آشنایی هر چه بیشتر به تصویر کشیده شوند. در منطقه مورد مطالعه رسوبات دوران دوم به ویژه دوره ژوراسیک نقش حساس و تعیین کننده ای را ایفا می کند. ماکروفسیل های گیاهی منطقة گراخک در این ناحیه برای نخستین بار مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته اند و سن لیاس تا دوگر برای آنها در نظر گرفته شده است. منطقه مورد مطالعه با دارا بودن پدیده های زمین شناختی متنوع از جمله ساخت های تکتونیکی، تنوع واحدهای سنگی، چشمه های متعدد، رودخانه ها و نقوش توربیدایتی زیبا می تواند در زمره مناطق زمین گردشگری قرار بگیرد.
معرفی کانی سازی های مرتبط با توده های نفوذی و ساب ولکان ژوراسیک جنوب شرقی گناباد (شمال شرق ایران)
(محمد صفری)
نفوذ توده‌های گرانیتی، گرانودیوریتی و مونزونیتی و سنگهای ساب ولکانیک به سن ژوراسیک میانی (قبل از کالووین) به درون شیل و ماسه سنگهای همین دوره و کمی ماقبل عامل اصلی کانی‌سازی در منطقه‌ی برجوک، کلاته آهنی و کلاته میان بوده است. توزیع و پراکندگی زون های کانی‌ساز و دگرسان سیلیسی تابع توزیع و پراکندگی روند عمومی گسل‌ها و نحوه توزیع و پراکندگی توده های نفوذی و سایر سنگهای ساب ولکانیک منطقه می‌باشد. بررسی‌های انجام شده بر مبناء نمونه‌برداری‌های سطحی از زون‌ها و رگه‌های کانی‌سازی در این منطقه بیانگر وجود 13 زون کانی‌سازی و 5 تارگت معدنی است. کانی سازی در این محدوده بصورت رگه ای و پلی متالAu ،Fe ،Mn ،Zn ،Mo ،As ، Cu، Pb، Sn، Hg، W، Sb، Ag، و Bi بوده و بنظر می‌رسد تحت تأثیر دو نوع توده نفوذی و گرانیتوئیدی اکسیدان یا I-Type سطحی و احیایی یا S-Type عمقی رخ داده است. این رگه ها دارای شواهدی از کانی‌های مالاکیت، آزوریت، گالن، سروزیت و کوولیت، کالکوپیریت، آرژانتیت، انگلزیت، بورنیت، اسفالریت، تتراهیدریت، هماتیت، گوتیت، مگنتیت، طلای طبیعی و پیریت اکسید بوده و ابعاد کانی سازی نیز بین نیم تا 3 متر ضخامت و بین 100 تا 300 متر طول می باشد.
2. همایش یکم فیروزه: صنعت و فرهنگ
بررسی پتانسیل‌های سنگهای قیمتی در استان خراسان رضوی با نگرشی ویژه به کانی فیروزه
(ریحانه احمدی روحانی، جعفر طاهری، حسن عزمی، ملیحه ظفری مقدم و اعظم علوی نژاد)
در این مقاله ضمن معرفی پتانسیل گوهرسنگ های استان، اکتشافات تکمیلی در معادن موجود پیشنهاد شده، همچنین در راستای توسعه ی این رشته و علوم مرتبط با گوهرسنگ ها نظراتی از جمله ایجاد مؤسسات وکارگاه های دانش بنیان و نمایشگاه های دائمی عرضه ی سنگهای قیمتی ارائه شده است. تهیه ی استانداردهای علمی و آموزشی برای گوهرسنگ ها و ثبت فیروزه ی نیشابور به عنوان یک برند ملی و بین‌المللی، از دیگر مواردی است که بایستی مورد توجه قرارگیرد. از دیگر سو می توان از ظرفیت ژئوتوریسم معدن فیروزه ی نیشابور استفاده نموده و این معدن را در مقیاس جهانی معرفی کرد. معدن فیروزه نیشابور، در کنار دیگر اندیس های فیروزه می تواند عرصه ی ارزشمندی در پیدایش زمینه‌های پیشرفت هر چه بیشتر استان خراسان رضوی را فراهم آورد. از این رو بر اساس مطالعات اکتشافی سازمان زمین‌شناسی انجام شده در خراسان رضوی و گزارش اندیس های بیش از 21 نوع سنگ قیمتی و نیمه‌قیمتی و تعدد اندیس های فیروزه، توجه به ارتقا این جایگاه گوهرسنگ‌ها ضروری است.
پراکندگی و توزیع گوهرسنگ‌ها در ایران با نگرشی ویژه به پتانسیل کانی فیروزه در ایران
(ریحانه احمدی روحانی، جعفر طاهری، ملیحه ظفری مقدم، حسن عزمی، مریم غلامزاده)
ایران به سبب ویژگی های زمین‌شناسی خود دارای پتانسیل مناسب مواد معدنی به ویژه برای بسیاری از سنگهای قیمتی و نیمه‌قیمتی از جمله فیروزه، عقیق، جاسپر، گارنت و غیره است. مزایای کلی فعالیت روی گوهر سنگ‌ها که شامل ارزش افزوده بالای گوهرسنگ‌ها یا به عبارتی افزایش تصاعدی قیمت نسبت به وزن، سهم سرانه سرمایه‌گذاری کم به ازای اشتغال هر نفر)اشتغال زائی زیاد با هزینه پایین(، کاربرد گوهر سنگ‌ها در صنایع و علوم دیگر و سایر موارد، لزوم گنجاندن زمینه اکتشاف و فرآوری گوهرسنگ‌ها در برنامه‌های کلان کشوری را تأیید و الزامی می نماید. در دهه های اخیر، سازمان صنعت، معدن و تجارت از طریق سازمان زمین شناسی کشور، پروژه پتانسیل‌یابی)اندیس‌یابی) در بعضی استان‌های کشور را به انجام رسانده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته بر روی اکتشاف سنگ های قیمتی و نیمه‌قیمتی کشور تا کنون 11 استان مورد پی‌جوی سنگ های قیمتی و 11 استان در حال مطالعه و حدود 11 استان دیگر در برنامه آینده بررسی و مطالعه قرار دارد.
3. پنجمین همایش ملی ژئومورفولوژی و چالش‌های محیطی
تحلیلی کلی بر ژئومورفولوژی شمال شرق ایران با نگاهی به چالش بحران آب در دشت‌های این منطقه
(جعفر رکنی، سیدرضا حسین‌زاده، غلامرضا لشگری‌پور، سعدا... ولایتی)
در این مقاله ژئومورفولوژی محدوده استان‌های خراسان رضوی و شمالی به عنوان ژئومورفولوژی منطقه شمال شرق بصورت کلی مورد بررسی قرار گرفته است. منطقه شمال شرق ایران از نظر توپوگرافی شامل عناصر متعددی است و تنوع واحدهای زمین‌شناسی در مناطق مختلف رشته‌کوه کپه‌داغ، ارتفاعات بینالود، آلاداغ و ارتفاعات منفرد دیگر محدوده‌ای منحصر به فرد می‌باشد. یکی از واحدهای ژئومورفولوژی، دشت‌ها می‌باشند. 37 دشت خراسان رضوی و 11 دشت در خراسان شمالی در میان ارتقاعات و یا در دامنه آنها پراکنده‌اند و جمعیت بیش از 7 میلیونی این منطقه از کشور با چالش کم آبی در بیش از 85 درصد نواحی مواجه‌اند که چالش اساسی ساکنان این منطقه از کشور می‌باشد.
ارزیابی مورفوتکتونیک و نئوتکتونیک فعال مخروطه افکنه های بینالود جنوبی با استفاده از شاخص‌های ژئومورفوتکتونیکی
(جعفر رکنی، م. رضائی‌عارفی، م. ع. زنگنه اسدی، م. رضائی‌عارفی)
در این پژوهش با استفاده از رقومی‌سازی نقشه‌های توپوگرافی به مقیاس 1:50000، نقشه (DEM) منطقه تهیه و با استفاده از این نقشه و تصاویر ماهواره ای و عکس‌های هوایی منطقه محدوده مخروط‌افکنه‌ها و حوضه‌های آبریز آنها تعیین و در مرحله بعد ویژگی‌های مورفومتریک و ژئومورفولوژیک آنها با استفاده از نرم‌افزارهای GIS و ژئوماتیک استخراج گردیده است. با توجه به نتایج مربوط به محاسبات شاخص های مورفوتکتونیکی مخروط‌افکنه های دامنه های بینالود جنوبی مشخص گردید که تکتونیک فعال در منطقه وجود دارد و شدت آن در بخش غربی این منطقه یعنی از مخروط‌افکنه گرینه به طرف درود و بوژان بیشتر است.
امکان سنجی ایجاد ژئوپارک ملی یا جهانی با معرفی جاذبه ها و چشم اندازهای ژئومورفولوژی منطقه کلات نادری
(جعفر رکنی، شیوا عباسیان)
منطقه کلات نادری دارای جاذبه های بی شمار گردشگری طبیعی و تاریخی هم‌چون آبشار ارتکند، آبشار قره سو، آبشار آبگرم، سد زاوین، روستای سررود، روستای بابا رمضان، جنگل ارس هزارمسجد و سیستان، جنگل پسته خواجه و چندین جنگل پسته دیگر و آثار تاریخی و فرهنگی متعدد می باشد. جاذبه های طبیعی در کنار مورفولوژی طبیعی سازندهای زمین شناسی و فرسایش‌پذیری برخی از سازندها به جاذبه های ژئومورفوتوریستی منطقه افزوده است. بررسی ها نشان می دهد این منطقه دارای پتانسیل بالایی در جذب گردشگر در حوزه ژئوتوریسم می باشد. بنابراین باید با برنامه ریزی صحیح و اصولی به تقویت این حوزه با پتانسیل بالا پرداخت.
