از موزه تا پارک موزه علوم زمین مشهد؛ دستاورد نگرش توسعه‌گرا
متکی بر ظرفیت‌های علوم زمین
توسط: طاهری، احمدی روحانی، تاج‌بخش، شجاعی، رکنی
مقدمه:
انسان ها اگرچه عمری جاودانه ندارند ولی تلاش و کوشش، امید، عشق، علاقمندی و دستاوردهای آن ها می‌تواند عمری دراز پیدا کند. در راستای تحقق این حس خوشایند، بشر اقدام‌به گردآوری مجموعه‌هایی از پدیده های گوناگون در گرایش‌های مختلف نموده که به تدریج نام موزه به خود گرفته است. در حقیقت با این اقدام و گسترش فرهنگِ گردآوری، حفظ و ارائه‌ی موضوعاتی که وجوه مشترک دارند، هویتی شکل می گیرد که در قالب موزه، آینه‌ی تمام نمای اهتمام ملت ها در فرایند توسعه می باشد.
در این میان متخصصین با داشتن نگاهی علمی به پدیده‌های گوناگون، نگرشی جدی¬تر به امر موزه و موزه‌داری از خود نشان می دهند تا با خلق فرصت‌های نیکو جامعه خود را به افق‌های بالاتری از توسعه رهنمون سازند.
قوانین حاکم بر جهان، از یک قانون کلی تبعیت می‌کنند و آن قانون اصلی خلقت؛ یعنی عشق است. علی‌رغم گذر زمان، با وجود فراز و فرودها، تنها کارهایی اثر گذارند که از جان، مایه می‌گیرند و به باور ما پروژه پارک موزه علوم زمین مشهد، یکی از این ماندگاران است...
سال 1384، آغاز بهره‌برداری از موزه ای ساده برای نمایش نمونه‌هایی زیبا و منحصر به فرد در ساختمان اصلی اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق به شمار می‌آید. هدف احداث این موزه، نگهداری و نمایش نمونه‌های ارزشمندی بود که طی سال‌ها فعالیت همکاران این مرکز گردآوری شده بود.
دو کارشناس اداره زمین‌شناسی، کار گردآوری و چیدمان این موزه را آغاز کردند. یک کارشناس سنگ‌شناسی (مهندس نسترن شجاعی‌کاوه) و یک کارشناس فسیل‌شناسی (مهندس مریم حسینیون )، با حوصله، توجه، عشق فراوان طی سال‌های پس از آن سبب توسعه موزه شدند و دیگر کارشناسان حسب علاقمندی این رویکرد را تقویت می‌نمودند. همزمان با تأکید مدیر وقتِ مرکز و بانیِ احداث این موزه، بحث مطالعه‌های علمی در رابطه با موزه‌داری و موزه‌های تخصصی مطرح شد. کارشناسان موزه به تدریج، اما با روندی صعودی به موارد دسته‌بندی علمی نمونه‌ها، شناسنامه‌دار کردن آنها، کدگذاری و نام‌گذاری نمونه‌ها برای نمایش، آرشیو نمونه‌های مشابه یا مستندات علمی جهت مطالعه و مواردی از این دست پرداختند.
نمایی از سالن موزه ی اولیه در مرکز مشهد
شکل‌دادن فضای فیزیکی، حفظ و نگهداری نمونه‌ها و ویترین‌های نمایشگاهی فعالیتی بود که متناسب با توانمندی مالی اداره کل در دستور کار قرار گرفت و دو نسل ویترین ساخته و در اختیار اداره موزه قرار گرفت.
افزون بر کارشناسان سازمان زمین‌شناسی، در ادامه اساتید دانشگاه‌های داخل و خارج، دانشجویان، علاقه‌مندان از سراسر ایران، نمونه‌های باارزشی به موزه اهداء نمودند که بسیار زیبا و منحصر به فرد بودند و برخی ارزش علمی فراوان دارند.
بدین ترتیب موزه علوم زمین مشهد به مدت افزون بر ده سال مورد بازدید اقشار مختلف جامعه اعم از مسئولان، مردم عادی، کارشناسان، دانشجویان، دانش‌آموزان و زائران و مجاوران حریم رضوی قرار گرفت و حدود یکصد هزار نفر از آن بازدید کردند.
ایده ی اولیه ی پروژه پارک موزه
به دنبال راه‌اندازی و استقبال گسترده از احداث موزه‌ی علوم‌زمین و نظر به وجود پتانسیل‌های بالقوه در حوزه‌ی علوم زمین و نظر داشت ویژه به مزیت نسبی شهر مشهد در امر ورود میلیون‌ها زائر و مسافر شکل گرفت. در راستای تحقق این آرمان و آرزو و بر اساس بند "ب" ماده ۱۱٤ قانون برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر احداث موزه‌های تخصصی؛ فکر تأسیس موزه‌ی بزرگ علوم زمین تحت عنوان "پارک موزه علوم زمین مشهد" در این مدیریت شکل گرفت. پیشنهاد اولیه‌ی این پروژه که یکی از پروژه‌های منحصر به فرد در سطح کشور می‌باشد، توسط این مدیریت در سال ۱۳۸۳ ارائه شد که مورد موافقت ریاست محترم سازمان زمین‌شناسی قرار گرفت اما در عمل راه به جایی نبرد. پس از آن با ارائه پیشنهاد به استاندار محترم وقت خراسان رضوی با وجود موافقت ضمنی استاندار وقت کوشش‌ها به نتیجه نرسید، اما فکر و انگیزه احداث چنین موزه‌ای به شدت در مرکز فعال بود تا اینکه سرانجام این پروژه در دور دوم سفرهای استانی هیئت محترم وزیران به استان ها (1386) جزء طرح های پیشنهادی به هیئت وزیران از مجموعه وزارت صنایع و معادن قرار گرفت و با دفاع از طرح در جلسه‌های شورای برنامه‌ریزی استان و کارگروه¬های تخصصی با اعتباری معادل بیست میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی و استانی (به نسبت مساوی) به تصویب رسید.
در سال 1386، آقای جعفر طاهری که در آن زمان برای ادامه تحصیل به کشور آلمان رفته بود، ضمن بازدید از برخی موزه‌های علوم زمین و تاریخ طبیعی اروپا، درک شفاف‌تر و مطمئن‌تری از ضرورت احداث چنین موزه‌ای با خود به همراه آورد. وی در بیان خاطراتش می‌گوید: "وقتی از معدن نمک لهستان که به صورت یک موزه و هتل در آمده، دیدن کردم؛ متوجه شدم چقدر پدیده‌های طبیعی و زیبایی‌های علوم زمین، جذاب و دیدنی و مورد استقبال مردم هستند. چقدر نمایش و آشنا شدن عموم مردم با این پدیده‌ها برای حفظ و نگهداری آنها ضروری است و تا چه اندازه آشنایی مردم با علوم زمین می‌تواند در رشد یک جامعه نقش داشته باشد. خیلی از این موزه‌ها سال‌ها پیش ساخته شده‌اند و ارزش چنین مجموعه‌هایی، سال‌ها پیش بر مردمان این کشورها آشکار شده است. از اینکه ما چنین مجموعه‌هایی در داخل کشور کم و آن هم کاملاً محدود داریم، دلم به درد آمد و آرزو کردم ای کاش روزی بتوانیم حداقل بخشی از این میراث زمین شناختی را برای آیندگان در کشور خود نگهداری و ارائه کنیم".
چنین شد که در اولین فرصت مناسب موضوع ایجاد نخستین پارک موزه علوم زمین کشور در سال 1386 در فهرست طرح‌های مصوب استانی دولت قرار گرفت و مسیر تدوین و تحقق را به طور جدی آغاز کرد.
پس از ابلاغ مصوبه دولت محترم، اخذ موافقت کمیسیون ماده 32 و مبادله موافقت‌نامه استانی با مبادی مرتبط در استان خراسان رضوی، عملیات اجرایی این پروژه در خرداد 1387 با اعتبار ۵ میلیارد ریال، توسط استاندار وقت خراسان رضوی (آقای مهندس محمدی‌زاده) و حضور شخص ایشان در مراسم گلنگ‌زنی در سال 1387 روند اجرایی عملاً به عنوان نخستین تجربه در سطح کشور آغاز شد.
مراسم کلنگ زنی و آغاز عملیات اجرایی طرح با حضور استاندار وقت (مهندس محمدی‌زاده)
اشاره
ساختمان پارک موزه در دو طبقه و با مساحت حدود 2000 متر مربع طراحی شده و قسمت‌های متنوعی در معماری داخلی آن برای نمایش آیتم‌های مورد نظر به چشم می‌خورد. نمایش سنگ‌ها، کانی‌ها و فسیل‌ها از مهم‌ترین قسمت‌های نمایشی این موزه هستند. در ضمن پدیده‌های گوناگون زمین‌شناسی از جمله تکتونیک و صفحات قاره‌ای، گسل‌ها، آتشفشان، زمین‌لرزه و... توسط ماکت، تابلو و نمونه‌های واقعی نمایش داده می‌شوند.
محوطهی بیرونی پارک‌موزه، محل نمایش ویژگی پارک بودن است. در این محوطه هم می‌توان از فضاسازی پارک مانند بهره برد و هم برای نمایش آیتم‌های خاصی که نمایش آنها در محیط باز جذاب‌ترند استفاده شده است. آب نماها، فضای سبز، نورپردازی، مسیرهای دسترسی، نمونه‌های سنگی زیبا، خاص و طبیعی، مدل دایناسور، منظومه شمسی و زمین کره تنها بخشی از آیتم‌های جذاب این پارک هستند.
در شماره آینده به جزئیات بیشتری از این موزه خواهیم پرداخت.
پارک موزه علوم زمین موزه ای در طراز جهانی؛ بنیاد نهاده شده به دست فرزندان ایران زمین
جایگاه ما در دنیا
در سال‌های 1900 تا 1950 یک جنبش ایجاد موزه در دنیا برپا بوده است که شوربختانه مسئولان مرتبط در آن زمان اقدام‌های درخور توجهی در این زمینه انجام نداده‌اند. امروزه موزه‌ها نقش بالایی در ارتقاء فرهنگ عمومی و توسعه دانسته‌های مردم دارند و حجم بالایی از پذیرش گردشگران را به خود اختصاص داده‌اند. برای مثال در سال 2017 هفت موزه برتر دنیا فقط در بخش هنر پذیرای بیش از 46 میلیون بازدید کننده بوده‌اند (سایت statistic با بیش از 22000 رفرنس). در این میان موزه لوور با 1/8 میلیون نفر در صدر و موزه ملی چین در پکن با قریب06/8 میلیون نفر بازدیدکننده در جایگاه دوم است. از نظر تعداد نمونه در موزه‌های تاریخ طبیعی به طور کلی بیش از دو میلیارد و پانصد میلیون نمونه نگهداری می‌شود که بیش از 550 میلیون از آنها در امریکا به ثبت رسیده است. موزه تاریخ طبیعی لندن بیش از هفتاد میلیون نمونه در اختیار دارد که بیش از 9 میلیون نمونه‌ی آن را نمونه‌های زمین‌شناسی تشکیل می‌دهند. با این وصف ما انتظار اقدام‌های جدی‌تری را در این زمینه داریم. اگرچه ما هنوز در این فضای گسترده جایگاه چندانی نداریم ولی با راه‌اندازی پارک موزه علوم‌زمین کشور، به جمع مدعیان در این زمینه پیوسته‌ایم و امید است با حمایت آگاهانه مسئولان به سرعت عقب ماندگی‌های خود را جبران نماییم.
نمودار پربازدیدترین موزه‌های جهان در 2017 (در بخش هنر)
بهشت زمین‌شناسی دنیا
ایران زمین همچون بوستان‌های گوناگون زمین‌شناسی در بردارنده و محل رخنمون پدیده‌ها و واحدهای سنگ چینه‌ای با ویژگی‌های فراوان از پیچیدگی‌های علوم‌زمین و دانسته‌های زمین‌شناسی و گرایش‌های وابسته است که از دیرباز مورد علاقه دانشمندان این حوزه بوده و هست.
تماشای این چشم اندازهای زیبا و دانش بنیاد برای بسیاری از دوستداران و حتی زمین شناسان در زمان کوتاه امری دشوار و گاه ناممکن می‌باشد. کوشش در راستای گردآوری بخشی از این جاذبه‌های ارزشمند با تکیه بر ظرفیت علوم‌زمین از یک سو و جایگاه ویژه کلان شهر مشهد با خیل عظیم زائران و مجاوران از دیگر سو؛ فرصتی بی‌بدیل برای ایجاد:
"پارک موزه علوم زمین"
در مشهد فراهم آورد تا با تکیه بر راهکارهای قانونی و هوشمندی کارشناسی این توانمندی به شکوفایی برسد. این شالوده‌ی بی‌نظیر، این چشم اندازهای طبیعی در مقیاس بزرگ و دیدنی، این تاریخ چند صد میلیون سالی، این گوناگونی مفاهیم و مضامین اگرچه گاه در آستان تحمل ذهن نمی‌گنجد اما به قول شاعر گرانمایه مولوی:
آب جیحون را اگر نتوان کشید هم ز قدر تشنگی نتوان برید
از این رو با تدوین و ارائه طرح ایجاد پارک موزه علوم زمین در سال 1387 شرایط برای اجرای این طرح آرمانی به طور نسبی فراهم شد. در طول بازه زمانی ده ساله تا گشایش رسمی این پروژه ماندگار (از 1387 تا 1397)، کارگروه تخصصی به همین منظور راه‌اندازی و عوامل اجرایی و مشاورین طرف قرارداد همواره از آبشخور نظرهای کارشناسی این تیم، که اجرای این مهم را عاشقانه پی می‌گرفت، بهره‌مند شدند. گروهی که با مطالعه مداوم و تدبر در مبانی نظری، تلاش نمود تا این پروژه را از ایده تا عمل همراهی کند و کاری در خور شان تمدن ساز ایران و ایرانی تقدیم حال و آینده جامعه نماید.
بی‌گمان این پروژه نمادی از قابلیت‌های گوناگون کشور می‌باشد که در قالب یک کار گروهی گسترده و همه جانبه نگری قابل تحسین به سرانجام رسید و می‌رود تا در یک فرایند حساب شده، مسیر توسعه و تکامل بیشتر را طی نماید. این پروژه با اهداف بی‌شماری راه‌اندازی شده است که بخشی از آنها عبارتند از:
- انتقال نقش و اهمیت دانش زمین و زمین‌شناسی به متن جامعه
- توسعه گردشگری علمی
- ارتقاء آموزش‌های سمعی و بصری
- حفظ مستندات علوم زمین و تلاش در راستای گردآوری سیستماتیک نمونه‌های ایران و تقویت ذخائر علمی در حوزه علوم زمین
- ارزش گذاری نمونه‌ها به عنوان پایه همه بررسی‌های زمین‌شناسی و اکتشافی
- فراهم نمودن امکان رقابت در عرصه‌های علمی
- ایجاد اشتغال مفید
خوشبختانه با طیف به نسبت گسترده‌ای از مضامین محقق شده در پروژه، دستیابی به اهداف یادشده دور از انتظار نیست هرچند اقدام‌های گسترده‌ای در گام‌های بعدی باید مورد توجه و برنامه‌ریزی قرار گیرد. این موزه دارای ویژگی‌های ذاتی است که آغاز بهره برداری از آن، در حقیقت شروع یک فرایند رو به رشد و تعریف شده است. برخی از این ویژگی‌ها که در طراحی و اجرا مورد توجه بوده‌اند عبارتند از:
- توسعه پذیری
- نقش استنادی در فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی
- ظرفیت‌سازی برای ارتقاء شاخص‌های پژوهشی
- فراهم نمودن شرایط تثبیت دستاوردهای پژوهشی محققان طراز اول کشور
- زمینه‌سازی فرهنگ اهدای نمونه در حوزه علوم زمین
- ایجاد امکان تبدیل شدن به موزه مرجع در کشور و منطقه
- پوشش به نسبت فراگیر موضوع‌های قابل طرح در موزه
ایجاد این پارک موزه با نظرداشت ویژه به توسعه مستمر، ایجاب می‌نماید تا تدابیر لازم برای افزایش کمی و کیفی داده‌ها اتخاذ شود، فرایندی که در قالب نمونه‌های مختلف تجلی پیدا می‌نماید. این روند رو به رشد در ادامه فرصت‌های جدیدی فراهم می‌آورد تا با افزایش نمونه‌ها، زمینه برای مقایسه دستاوردها و نیز استناد به داده‌های از قبل موجود نقشی استنادی پیدا نماید. بدیهی است با فراهم شدن شاخص‌های قابل مقایسه برای یافته‌های محققان و پژوهشگران زمینه ارتقاء شاخص‌های پژوهشی کشور نیز فراهم می‌آید و راه برای حضور در عرصه‌های تحقیق در گستره‌ی بین‌المللی باز می‌شود. یکی از آسیب‌های پژوهشی در سالیان اخیر نبود امکان حفظ مستندات فیزیکی در هر یک از پژوهش‌های معتبر بوده است؛ اکنون پارک موزه علوم زمین مشهد برای اولین بار در کشور زمینه را برای ارائه کد آرشیو و نگهداری نمونه‌های حاصل از پژوهش‌های مستقل فراهم نموده است تا از این رهگذر شرایط برای تثبیت دستاوردهای پژوهشگران طراز اول کشور فراهم شود. نکته‌ی دیگری که در این فرصت طرح آن ضروری به نظر می‌رسد توسعه فرهنگ اهدای نمونه است، خوشبختانه با راه‌اندازی و افتتاح این پروژه برای طیف گسترده‌ای از پژوهشگران علوم زمین این باور در حال شکل‌گیری و توسعه است که نمونه‌های آنها به خوبی حفظ و نگهداری می‌شود و بدین ترتیب فرهنگ اهدای نمونه نیز گسترش می‌یابد. با توجه به جمیع جهت‌ها و ظرفیت‌سازی انجام شده، شرایط به تدریج برای ایجاد موزه مرجع علوم زمین فراهم خواهد شد. به این موضوع در نتیجه‌گیری این نوشتار بیشتر خواهیم پرداخت.
آیین گشایش و راه‌اندازی پارک موزه علوم زمین مشهد
نخستین پارک‌موزۀ علوم زمین کشور در پانزدهم اسفندماه 1397 با حضور مقامات بلندپایۀ استانی و کشوری و نیز شمار زیادی از پیشکسوتان، بازنشستگان و مدیران سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی پایتخت و مناطق مختلف کشور، در قالب یک جشن سازمانی، در ادارۀ کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقۀ شمال شرق راه‌اندازی شد. این گزارش کوشیده است تا روند آماده شدن و چگونگی برگزاری این آیین را کوتاه و گویا ارائه نماید.
ضرب آهنگ گشایش نخستین پارک‌موزه علوم‌زمین کشور، دلنشین و زیبا
به یاد ماندنی و پویا...
برای تکمیل کارهای باقیمانده تا روز برگزاری آیین گشایش، از حدود دو ماه پیش از تاریخ افتتاح، جلسه‌های متعددی با عوامل اجرایی پروژه شامل پیمانکاران و مشاوران، در موضوع‌های مختلف برگزار می‌‌شد و کارگروه پارک‌موزه نیز به‌عنوان بازوی فکری و مشورتی در ایده‌پردازی و طراحی آیتم‌ها، با هماهنگی مدیریت و معاونت اجرایی کارهای باقیمانده را تقسیم‌بندی و پیگیری می‌کرد. این فعالیت‌ها اغلب تا پاسی از شب و گاهی تا صبح روز بعد ادامه داشت و اعضای کارگروه پارک‌موزه برای به‌انجام رساندن برنامه‌ها شب و روز نمی‌شناختند. از جملۀ این کارها، تسریع اجرای آیتم‌های باقیمانده در پروژه، تدوین برنامه‌های مختلف، گسیل نیروها و تهیۀ فهرست میهمانان (پیشکسوتان، همکاران، مقامات عالی استانی و کشوری، دانشگاهیان و...) و به دنبال آن تهیۀ نامه و دعوتنامه‌های اداری، طراحی و چاپ کارت دعوت و تدارک اقامتگاه مناسب برای میهمانان بود. از این رو نام 300 نفر در فهرست میهمانان شامل: مقامات دولتی، میراث فرهنگی و ایکوم ایران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، همکاران سازمان مرکزی، پژوهشکده علوم‌زمین، شرکت تهیه و تولید ایمیدرو، مقامات استانداری خراسان‌رضوی، سازمان‌های استانی (صنعت معدن تجارت، سازمان بازرسی استان، دیوان محاسبات استان، معدن ذغالسنگ طبس و...)، تشکل‌های استانی، فعالان اقتصادی استان، دانشگاه‌های مشهد (فردوسی، آزاد و پیام‌نور)، مشاوران و پیمانکاران، شهرداری مشهد و پیشکسوتان گران‌قدر سازمان و بخش معدن کشور و استان، ثبت شد.
دعوت از صدا و سیمای خراسان رضوی و نمایندگان سایر رسانه‌ها جهت شرکت در نشست خبری رئیس و معاونین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و مدیرکل منطقه شمال شرق در روند برگزاری مراسم افتتاحیه با استقبال خیلی خوبی مواجه شد.
تلاش همه کارکنان، مشاوران، پیمانکاران و نیروهای داوطلب در تدارک آمادگی کامل پروژه و آیتم‌های متعدد آن در ده روز منتهی به افتتاحیه پروژه بیشتر گردید به طوری‌که ساعت کاری معنا نداشت و همگی در یک کار تیمی و منظم با مدیریت عالی امور مختلف پروژه شامل عملیات اجرایی، امور فیزیکی و محتوایی را سامان‌دهی کردند.
سرانجام با یاری خدا، نظارت و راهنمایی مدیران کارآمد و همدلی و همراهی خالصانۀ همکاران، در زمان مقرر تلاش‌ها به نتیجۀ مطلوب رسید و پارک‌موزۀ علوم‌زمین آماده بهره‌برداری شد.
کارت دعوت مراسم افتتاحیه پارک موزه علوم زمین
در تکاپوی آماده‌سازی پروژه
مراسم بهره برداری از پارک موزه علوم زمین با حضور مقامات کشوری و استانی
سرانجام روز گشایش پارک‌موزه فرا رسید! میزبانان و میهمانان در محوطۀ فضای سبز ادارۀ کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقۀ شمال شرق در کنار شمار زیادی از خبرنگاران و اصحاب رسانه، منتظر ورود استاندار خراسان رضوی بودند.
با تشریف فرمایی دکتر رزم‌حسینی استاندار محترم خراسان‌رضوی، مهندس کلاهدوزان نمایندۀ ویژۀ وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت، مهندس کلائی شهردار محترم مشهد و حجه الاسلام پژمانفر و دکتر بنیادی نمایندگان محترم مشهد و کاشمر در مجلس شورای اسلامی، از کتیبۀ نخستین پارک‌موزۀ علوم زمین کشور در مشهد پرده‌برداری شد و میهمانان به بازدید از بخش‌های گوناگون پارک‌موزه پرداختند.
در آیین بهره‌برداری از پارک‌موزه علوم‌زمین، پیشکسوتان زمین‌شناسی ایران و رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و معاونین، هم‌چنین مهندس بهرامن، رئیس خانه معدن ایران و خانم قایینی نماینده ایکوم ایران، دکتر کارگر مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول و هم‌چنین تعدادی از مدیران کل استانی از جمله خانم مهندس علیرضایی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت، مهندس مکرمی‌فر مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان خراسان‌رضوی، دکتر همتی مدیرکل سازمان حفاظت محیط زیست استان و مهندس صحرایی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان نیز حضور داشتند.
همزمانی آیین گشایش پارک موزه علوم زمین با روز درختکاری فرصتی پدید آورد تا چندین نهال توسط استاندار خراسان رضوی، شهردار مشهد و سایر مقامات استانی در محوطه پارک موزه غرس شود.
در آغاز ورود مهمانان، دکتر طاهری مدیر کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق، دکتر شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، توضیحات لازم را در خصوص این مجموعه علمی فرهنگی ارائه دادند.
کتیبه آیین گشایش نخستین پارک موزه علوم زمین کشور
مراسم روز درختکاری در محوطه پارک موزه علوم زمین (9712/15)
برنامه زمان بندی افتتاحیه پارک موزه علوم زمین مشهد
سخنرانی‌های مراسم افتتاحیه
در ابتدای مراسم که در سالن همایش‌های این اداره کل برگزار شد، دکتر جعفر طاهری مدیرکل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی شمال‌شرق کشور، ضمن خشنودی از این که حاصل سال‌ها تلاش همکاران این مرکز در اثبات بخشی از توانمندی‌های کارشناسان و زمین‌شناسان ایران زمین به ثمر رسید، گفت: در حقیقت کار پارک‌موزه به عنوان مهم ترین کانون حفظ نگهداری مستندات علوم زمین از امروز آغاز می‌شود. تلاش بر این است تا خزانه نمونه‌های ایران زمین را در این پارک‌موزه گردآوری کنیم.
وی با بیان اینکه بالغ بر 200 هزار نمونه در خزانه مرکز نگهداری می‌شود و در حال حاضر تنها 2500 نمونه در معرض نمایش قرار گرفته، افزود که تا رسیدن به جایگاه اصلی خود فاصله داریم زیرا در موزه‌های تاریخ طبیعی دنیا حدود 2 میلیارد و 500 میلیون نمونه نگهداری می‌شود. دکتر طاهری اضافه کرد، ایران زمین یک درصد خشکی‌های دنیا را شامل می شود که بر همین اساس بایستی 25 میلیون نمونه در خزانه نگهداری کنیم لذا با راه‌اندازی اولین مرکز حفظ و نگهداری نمونه‌ها در مشهد مقدس امیدواریم به کمک مسئولان مسیر تعالی را طی کنیم و به اهداف خود برسیم. ایشان، توسعه‌پذیری را به عنوان ویژگی خاص پارک موزه علوم‌زمین مشهد یاد کرد و گفت: تمام زیرساخت‌ها برای توسعه فراهم است و ظرفیت ما از آنچه در این موزه دیدیم فراتر است آرشیو این پارک موزه ظرفیت بسیار بالایی دارد و آماده حمایت مسئولان است و امیدوارم آیندگان موجبات توسعه این پارک موزه را بیش از پیش فراهم کنند. هدف ما افزایش آگاهی مردم در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی بوده و تاکنون بیش از 1500 نمونه مرتبط با حوزه علوم زمین در این موزه برای نمایش گنجانده شده است.
طاهری بیان کرد: این فضا مکانی مناسب جهت بازدید زائران و مجاوران امام‌رضا (ع) در حوزه گردشگری بوده و با توجه به حدود بیش از 30 میلیون زائر به مشهد در صورت فراهم شدن شرایط، پیش‌بینی بازدید کننده بالا را داریم.
وی تأکید کرد: شاخص توسعه‌یافتگی و ارتقاء علمی را در حفظ و نگهداری منابع بوده و امیدواریم که با استفاده از ظرفیت‌های مختلف در تمامی موضوع‌ها از جمله حوزه‌های علمی و گردشگری شاهد رشد و توسعه کمی و کیفی در خدمات پارک موزه علوم زمین مشهد باشیم و برای سال 98 هم برنامه‌های ویژه در شهرستان‌های مختلف خراسان رضوی از جمله در حوزه ژئوتوریسم خواهیم داشت.
سپس استاندار خراسان رضوی به عنوان سخنران دوم، از راه‌اندازی پارک موزه علوم زمین مشهد به عنوان یک کار فرهنگی فاخر یاد کرد و افزود: میراث فرهنگی کشور در حوزه باستانی و زمین‌شناسی باید در قالب موزه‌های تخصصی در معرض دید عموم قرار گیرد اما به علت محدودیت منابع و امکانات دستگاه‌های دولتی امکان توسعه موزه ها وجود ندارد. علیرضا رزم‌حسینی افزود: شرکت‌های بزرگ اقتصادی، بهره‌برداران معادن و صنعت‌گران می‌توانند در راه‌اندازی موزه‌های تخصصی و نگه‌داشت میراث فرهنگی ایران اسلامی به دستگاه‌های اجرایی کمک شایانی کنند که امیدواریم این موضوع مورد توجه قرار گیرد. وی گفت: بدون شک راه‌اندازی موزه‌های تخصصی در حوزه زمین‌شناسی و آثار باستانی می‌تواند به جذب بیش از پیش گردشگر کمک کند و ایران را در عرصه بین‌الملل به جایگاه واقعی خود برساند.
در ادامه سرپرست سازمان زمین‌شناسی و اکتشافاتمعدنی کشور با بیان اینکه این پارک موزه با تلاش 10 ساله همکاران مرکز مشهد امروز به ثمر رسید؛ گفت: با وجود مشکلات فراوان این پارک موزه امروز افتتاح شد که در ایران و خاورمیانه در نوع خود بی‌نظیر می‌باشد و گنجینه‌ای بسیار گران‌بها برای زمین‌شناسان است. وی در ادامه به سابقه فعالیت‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافاتمعدنی کشور از ابتدای تأسیس تاکنون پرداخت و گفت: در حال حاضر حدود 509 پروژه در این مجموعه داریم که 160 پروژه در سال جاری انجام شده و در استان‌ها از یک درصد تا 99 درصد پیشرفت پروژه داشتیم.
به گفته دکتر علیرضا شهیدی در خراسان‌رضوی با توجه به اینکه مرکز مشهد جزو مراکز پیشرو است پروژه متعددی با درصد پیشرفت‌های مختلف در دست انجام داریم.
سخنران بعدی مراسم افتتاحیه دکتر کارگر مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول بود، ایشان در سخنان خود اظهار داشت ما به عنوان متولی در امر موزه‌های کشور می‌توانیم به جرأت موزه علوم‌زمین را که امروز به بهره‌برداری رسید، یکی از موزه‌های نمونه و از افتخاراتی بدانیم که با این استاندارد عالی شروع به کار می‌کند. مهندس بهرامن رئیس خانه معدن ایران نیز ضمن اظهار خشنودی از بهره‌برداری از موزه علوم زمین آن را منحصر به فرد دانست و قول همکاری داد تا در راستای محتوای علمی آن نیز مساعدت لازم به عمل آید. مهندس کلاهدوزان نماینده ویژه وزیر صنعت، معدن و تجارت راه‌اندازی این موزه را کاری بسیار ارزشمند و پسندیده دانست.
خانم قایینی نماینده ایکوم ایران در ایتدای سخنرانی خود ایکوم ایران را معرفی نمود و اشاره کرد که هر ساله توسط داوران باتجربه با دقت فراوان موزه‌های برتر انتخاب می‌شوند و موزه علوم زمین مشهد 5 سال در زمینه‌های مختلف برتر شد و اکنون پارک موزه علوم زمین مشهد با توانایی بالا افتتاح شده که موجب افتخار ایران می‌باشد.
عکس‌ها از راست به چپ ردیف بالا مهندس کلاهدوزان، دکتر کارگر - ردیف پائین خانم قایینی، مهندس بهرامن
تقدیر از حامیان، مشاوران، پیمانکاران، مسئولان و عوامل اجرایی در ساخت و تکمیل بزرگترین پارک موزه علوم زمین خاورمیانه
در پایان این مراسم هم‌چنین از مشاوران، پیمانکاران، مسئولان و عوامل اجرایی به نمایندگی از کلیه عوامل، تقدیر و لوح یادبود اهدا شد.
دکتر طاهری مدیر کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق و مجری طرح پارک موزه علوم زمین مشهد در مراسم تقدیر اعلام کرد: "انجام این کار بزرگ حاصل تلاش مؤثر عوامل فنی و اجرایی در یک کار تیمی بوده که به شکر خدا امروز پس از ده سال به بهره برداری رسیده است."
دکتر طاهری از کلیه کارکنان، کارشناسان و نیروهای خدمات و پشتیبانی اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق نیز قدردانی کرد و اظهار امیدواری نمود که این نهال نوپا توسط دیگران که در آینده خواهند آمد پربارتر گردد و تلاش مداوم را در راستای پشتیبانی علمی و اجرایی توصیه کرد. در پایان مراسم عکس یادگاری در کنار پیش کسوتان سازمان زمین‌شناسی ثبت گردید.
نمونه‌ای از لوح تقدیر اهدایی به فعالان پروژه
پیشکسوتان زمین‌شناسی ایران در آیین بهره برداری پارک موزه علوم زمین
شمع وجود پیشکسوتان به سازمان زمین‌شناسی، به فضای آیین گشایش پارک موزه گرمی و روشنایی بخشیده و زمین‌شناسی کشورمان به وجود کسانی که خالصانه در راه اعتلای علمی و تحقیقاتی میهن عزیز کوشیده‌اند، افتخار می‌کند.
قلب زمین‌شناسان و معدنکاران پیشکسوت برای زمین و زمین‌شناسی ایران مهربانانه می‌تپد و آرزوی سرافرازی میهن عزیزمان را در عرصه‌های مختلف علوم، از جمله زمین‌شناسی در دل می‌پرورانند.
زمین‌شناسان جزو معدود افرادی هستند که برقراری رابطه با زمین را با تخصص خاص خود تلفیق کرده و به مطالعه و شناسایی سطح و درون زمین می‌پردازند، همان‌هایی که با وجود سختی‌های بی‌‌پایان، از جان و دل عاشق زیبایی‌های پنهان و پیدای زمین هستند. معدنکاران و زمین‌شناسان کسانی هستند که گوششان با آوای زمین ایرانمان آشناست و چشمشان دورترین نقاط این خاک پاک را درنوردیده است. زمین در دل خود برکات بسیار دارد و برداشت از آنچه که در آن نهفته شده کار زمین‌شناس و معدن‌کاری است که از آنچه در دل زمین است، آگاهی دارد و شیوه دست یازیدن به آن را می‌داند.
خویشاوندی انسان و زمین از گذشته تا امروز مساله‌ای انکارناپذیر است و همین آشنایی دیرینه است که انسان را وا می‌دارد تا هر آنچه را نیاز دارد از دامان رنگارنگ و سخاوتمند زمین بردارد. اگر عاشق زمین و طبیعت باشی، به آفریننده آنها هم عشق می‌ورزی و اگر محیط پیرامونت را خوب بشناسی، خالق خود را هم خواهی شناخت.
مراسم بهره‌برداری از پروژه پارک موزه علوم‌زمین در مشهد باحضور تعدادی از پیشکسوتان زمین‌شناسی ایران رونق بیشتری داشت. دعوت از این بزرگان باعث شد تا ضمن دیدار و تجربه خاطره‌ای در این مراسم، آنان نیز امیدوارتر از گذشته به تربیت فرزندان این مرز و بوم و پاسداشت میراث گران‌قدر زمین به خود ببالند. حضور این عزیزان فرصتی برای تبادل نظر نسل‌های مختلف و نیز مقامات فراهم آورد.
عظمت و بزرگی رویداد افتتاح پارک موزه علوم‌زمین را باید در سخنان پیشکسوتان و بزرگان زمین‌شناسی جستجو کرد.
"پیام مهندس محمدحسن نبوی به آیین گشایش پارک‌موزه"
به نام خداوند جان و خرد.
درود بر بنیادگذاران این پردیس همیشه بهار وبوستان‌های شکفته در خاک پاک که هماره گلسار دانش زمین باد. گرچه از دوردست، این دلگشا بهشت را می‌نگرم، سهش بوی خوش دلاویز هزاران یاد مانه، از دل کوه و در و دشت و راغ این سرزمین اهورایی، ایران ماندگارین، مرا در بر گرفته است.
این پردیس دانش زمین، با بوستان‌های دانشی اش، با آماجی سپندینه و مردم خواه و آموزش با شیوه‌ای نمونه نهاد و نگارین دنباله: بنیاد شده، بی‌گمان‌تر باد، آموزنده و اندیشه برانگیز خواهد بود. بر این باورم که در این پردیس و بوستان‌های دلکش و پاکش، چشم خرد دیدار کنندگان، از آشنا و جویای آشنایی با دانش زمین و ویژگی‌های نهاد و نهان گونه گون رشته‌های آن، پرفروغ تر وجهان بین تر خواهد شد. نبوی 97/12/15
هم‌چنین پاسخ آقای مهندس نبوی در پی دعوت از ایشان برای آیین گشایش پارک موزه علوم زمین مشهد:
همکار گرامی، سرور طاهری. بادرود و روز خوش. بی‌گمان، بنیاد پارک موزه ی دانش‌های زمین در فرایند پیشرفت زمین شناسی که شوربختانه در کشور مان همچنان جایگاه راستین وپایه ای خودرا نیافته است، یک گام بزرگ و یاری دهنده است.شادباش می‌گویم.افسوس که در روز گشایش، در جای دیگری هستم واز دیدار آن گهواره ی زمین دورم. سپاس از پیامتان نبوی
"پیام پروفسور محمدحسن کریم‌پور رئیس انجمن زمین‌شناسی اقتصادی ایران خطاب به مدیر مرکز مشهد"
جناب آقای دکتر طاهری عزیز و ارجمند
با سلام و احترام
افتتاح نخستین پارک موزه علوم زمین کشور در مدیریت زمین شناسی شمال خاوری (مشهد) شرایط ممتازی را برای پژوهشگران شاخه‌های مختلف علوم زمین فراهم نموده تا با مستندسازی و تکمیل پژوهش‌های خود در آموزش مفاهیم علوم زمین، باعث انتقال بهتر دانش به نوجوانان و پژوهشگران جوان شوند.
انجمن زمین شناسی اقتصادی ایران به نمایندگی از اعضای متخصص در دانش اکتشافات معدنی، ضمن تبریک این رویداد مبارک به کارشناسان و پرسنل زحمتکش و علاقه مند سازمان زمین شناسی منطقه شمال خاوری علی الخصوص آقای دکتر طاهری، آمادگی خود را جهت هرگونه کمک فکری و اجرایی جهت تکمیل و مستند سازی دانش اکتشافات معدنی در آن مجموعه ارزشمند اعلام می‌دارد. و من الله التوفیق
پاسخ دکتر طاهری به پیام ایشان:
جناب آقای دکتر کریم پور
استاد ارجمند و ریاست انجمن زمین شناسی اقتصادی ایران
با سلام و سپاس از ابراز لطف جنابعالی در ارتباط با گشایش نخستین پارک موزه علوم زمین در مشهد، بی گمان این دستاورد حاصل هم اندیشی و هم افزایی همه زمین شناسان و اساتید در سازمان، دانشگاه، و تمامی کارشناسان دلسوز و علامند به توسعه ایران زمین می‌باشد که در فرایند تکوین و تکامل و تبدیل به موزه مرجع نیازمند یاری شما بزرگواران است.
امید است این نهال نوپا، اما نهاد علمی و پژوهشی، با هوشمندی و کار و تلاش همکاران اینجانب، هم‌چنین مساعدت اساتید ارجمند در آینده نه چندان دور به کانونی برای تولید علم و حفاظت از دستاوردهای دانشمندان علوم زمین در منطقه تبدیل و نمادی از توانمندی‌های ایرانیان و اندیشمندان این مرز و بوم باشد.
بار دیگر از عنایت و توجه جنابعالی و همه اساتید نسبت به این همکار و همراه، سپاسگزاری و برای شما بزرگواران آرزوی موفقیت، صحت و سلامت دارم. جعفر طاهری
"در قاب خاطره"
لحظه‌های شکفته شده در 97/12/15
پوشش خبری آیین بهره‌برداری از پارک موزه علوم زمین
مراسم افتتاح پارک موزه علوم‌زمین کشور فرصت مناسبی بود تا با حضور مقامات کشوری و استانی عملکرد سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در حوزه‌های مختلف زمین‌شناسی و اکتشاف هم‌چنین روند تکمیل و بهره‌برداری از این پروژه اطلاع رسانی کامل گردد تا ضمن آشنایی عموم مردم با این پروژه و دستاوردهای سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور توجه خاص به علوم‌زمین معطوف گردد.
اداره ارتباطات و اطلاع رسانی اداره کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق با همکاری و هماهنگی معاونت اجرایی این اداره کل مسئولیت برگزاری نشست خبری با حضور نمایندگان رسانه‌ها در روز برگزاری مراسم را از مدیرکل محترم اخذ و با هماهنگی ریاست محترم سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و روابط عمومی سازمان این مهم را بر عهده گرفت.
دو ساعت قبل از برگزاری مراسم با حضور نمایندگان صدا و سیما و 25 خبرگزاری، روزنامه و پایگاه خبری در سالن کنفرانس این اداره کل نشست خبری رئیس و معاونین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و مدیرکل منطقه شمال شرق، هم‌چنین نماینده ویژه وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت و جمعی از مدیران کل دفاتر سازمان مرکزی برگزار گردید.
سرپرست سازمان زمین‌شناسی اکتشافات معدنی کشور گفت: با اشاره به تأسیس سازمان زمین‌شناسی در سال 1338 با همکاری کارشناسان سازمان ملل، از نقش و اهمیت سازمان به عنوان یک دستگاه حاکمیتی یاد کرد. علیرضا شهیدی با بیان اینکه سازمان زمین‌شناسی از ابتدای تأسیس دو وظیفه اصلی را بر عهده داشته است افزود: یکی از برنامه‌های سازمان زمین شناسی بحث تولید ثروت وصیانت از ثروت تولیدی بوده است. وی ادامه داد: حدود 43 مخاطره طبیعی در دنیا شناسایی شده است که متأسفانه 34 مخاطره در ایران ثبت شده است و از وظایف اصلی سازمان زمین‌شناسی پدیده شناسی و شناخت مخاطرات طبیعی در کشور می‌باشد و بر اساس محاسباتی که صورت گرفته مشخص شده است که اگر با پدیده مخاطرات به خوبی برخورد شود می‌توانیم در تولید سرانه ملی کشور حدود 5 درصد صرفه‌جویی داشته باشیم. سرپرست سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور خاطر نشان کرد: در نقشه راه اکتشاف که اخیراً بین معاونت‌های معدنی وزارت صنعت معدن و تجارت مصوب شده است، مقرر شد که بحث اکتشافات پایه توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام شود. وی تأکید کرد: اکتشاف در بحث توسعه پایدار نقش بسیار مهمی دارد و هر جاکه اکتشاف انجام شود با خود امنیت به‌همراه می‌آورد و باعث توزیع عادلانه ثروت در نواحی مختلف کشور می‌شود. به گفته شهیدی: امروز در خیلی از کشورها اکتشاف در سطح به پایان رسیده است و کشورها به کشف ذخایر پنهان که در ژرفای بیشتر زمین قراردارد ورود پیدا کرده‌اند و سازمان زمین‌شناسی ایران هم با توجه به اینکه رتبه خوبی در قاره آسیا و خاورمیانه دارد به این حوزه ورود پیدا کرده است.
علیرضا شهیدی با اشاره به اینکه در کشور آمریکا حدود 380 متر عمق اکتشاف می‌باشد تصریح کرد: در کشور ایران عمق اکتشافات بسیار کم می‌باشد که در راستای کاستن از این تفاوت در کشور از ژئوفیزیک هوایی استفاده می‌کنیم که تاکنون بالغ بر 550 هزارکیلومتر خطی برداشت ژئوفیزیک هوایی و 600 تارگت معدنی ژئوفیزیک هوایی انجام شده است.
در این نشست خبری موارد متعددی از فعالیت‌های زمین‌شناسی و اکتشاف هم‌چنین برنامه‌های ژئوفیزیک هوایی، مخاطرات زمین‌شناختی و زیست‌محیطی سازمان تا محل اعتبار و مشخصات پروژه پارک موزه، مورد سؤال خبرنگاران مختلف حاضر در جلسه قرار گرفت که کلیه پرسش‌ها پاسخ داده شد.
پوشش خبری شبکه العالم از افتتاحیه پروژه
چشم انداز توسعه پارک موزه علوم زمین مشهد
بی‌گمان ایجاد چنین موزه‌ای در شمال شرق کشور از یک سو متکی بر مزیت‌های نسبی شهر مشهد می‌باشد که سالانه پذیرای افزون بر سی میلیون زائر و مسافر است؛ از دیگر سو متکی بر کوشش گروهی از کارشناسان کاربلد و عاشق کار است که صد البته برای توسعه و تعالی باید با ضلع سومی همراه باشد که ما آن را:
حمایت‌های هوشمندانه مسئولان و علاقمندان به توسعه کشور
نام نهاده‌ایم.
مهم نیست در کجا و چه موقعیتی هستیم مهم این است هر کمکی که از دستمان برمی‌آید برای رشد و توسعه این کانون مهم علمی و فرهنگی به عمل آوریم. ما بر آن هستیم تا تمامی نمونه‌های گوناگون ایران زمین را گردآوری نماییم. این، کار بسیار سختی است اما با حمایت‌های شما شدنی است. اینک این گام اساسی در مراحل نخست خود به لطف خداوندی و اهتمام سرمایه انسانی سخت کوش جامه‌ی عمل پوشیده است و موزه‌ای در طراز جهانی به دست فرزندان ایران زمین بنیاد نهاده شده است. بدیهی است باحمایت آگاهانه از این پروژه ما نه تنها از مرزهای تولید علم عبور خواهیم کرد بلکه با دستیابی به استاندارد یک موزه مرجع به کانون توجه پژوهشگران و محل مراجعه اندیشمندان در منطقه و جهان تبدیل خواهیم شد.
به امید روزهایی با جایگاه بهتر در گستره جهانی؛ انشاءا...
