معرفی پروژه تهیه نقشه رقومی یکپارچه زمین‌شناسی استان خراسان جنوبی
توسط: تورج مجیدی
کاربرد نقشه‌های زمین‌شناسی در برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای و استانی بر کسی پوشیده نیست، به‌ویژه در طرح‌های آمایش سرزمین که نقش اساسی در جانمایی طرح‌های توسعه‌ای استان دارند همواره اطلاعات زمین‌شناسی به عنوان یک لایه مهم و کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آن‌جا که نقشه‌های زمین‌شناسی به‌صورت برگه‌های استاندارد پوششی در مقیاس‌های 1:250000 و 1:100000 تهیه شده‌اند و استفاده از آن‌ها در این‌گونه طرح‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شود، لازم است که به کمک تلفیق و یکسان سازی لژاند و نقشه‌ها یک لایه یکپارچه از زمین‌شناسی استان، تهیه و ارائه شود.
استان خراسان جنوبی با وسعت تقریبی 149469 کیلومتر مربع یکی از استان‌های بزرگ می‌باشد که با قرار گرفتن در بخش شرقی کشور و شالوده‌ای از چندین زون ساختاری زمین شناختی همراه با پیچدگی‌های فوق العاده‌ای می‌باشد. محدوده این استان توسط 18 برگه نقشه 1:250000 پوشش داده می‌شود که هر کدام بین حدود 1 تا 100 درصد (به‌طور متوسط 60 درصد) محدوده استان را شامل می‌شوند. از مجموع این نقشه‌ها 25000 واحد زمین‌شناسی استخراج گردید که در لژاند نقشه‌های اولیه در 951 کلاس یا واحد زمین‌شناسی طبقه‌بندی شده بودند.
طرح تهیه نقشه یکپارچه زمین‌شناسی استان خراسان جنوبی در نیمه نخست سال 1397 آغاز گردید. مجری طرح آقای دکتر جعفر طاهری و مشاور آن شرکت مهندسین مشاور رگا زمین‌ساخت می‌باشد. سرپرستی تیم زمین‌شناسی و سامانه اطلاعات مکانی نیز بر عهده آقای مهندس جمال روشن‌روان می‌باشد. نظارت این پروژه بر عهده کارشناسان زمین شناسی و ژئوماتیکس می باشد.
اولین مرحله طرح، تهیه فایل رقومی از لایه‌های زمین شناسی نقشه‌های 1:250000 بود که به علت نقص در اطلاعات موجود ابتدا فرمت رقومی لایه‌های زمین شناسی توسط تهیه کنندگان تولید و تکمیل گردید. هم‌چنین اطلاعات رقومی مربوط به مرز و توپوگرافی استان و نقاط شهری و روستایی از استانداری دریافت شد. سپس این اطلاعات در سامانه اطلاعات مکانی مدیریت و مراحل تلفیق و یکپارچه‌سازی لایه‌ها به شرح زیر انجام گرفته است:
1. تهیه پلات از لژاند نقشه‌ها و کدگذاری واحدهای زمین شناسی
2. تهیه جداول معادل سازی واحدهای زمین شناسی بر اساس سن و جنس زمین شناسی شامل شناسه واحدهای اولیه
3. تهیه لژاند یکپارچه زمین شناسی شامل 451 شناسه واحدهای تلفیقی
4. انتخاب رنگ و الگوی مناسب برای واحدهای لژاند
5. اعمال شناسه‌های تلفیقی به واحدهای زمین شناسی و تهیه لایه اولیه
6. تلفیق و اصلاح واحدهای زمین شناسی درمرز برگه‌های 1:250000
7. تهیه چند مرحله پلات جهت کنترل و اصلاح واحدهای زمین شناسی و لژاند یکپارچه
8. تهیه لژاند یکپارچه لایه گسل‌ها و چین خوردگی‌ها
9. تهیه لایه یکپارچه از گسل‌ها و چین خوردگی‌ها و اصلاح عوارض در مرز برگه‌های1:250000
10. تهیه تصویر ماهواره‌ای لندست از محدوده استان
11. تهیه تصویر ماهواره‌ای کوئیک برد از محدوده استان
12. تهیه لایه DEM محدوده استان با قدرت تفکیک 90 متر
13. تهیه نقشه مرزبندی زون‌های ساختاری در محدوده استان
14. کارتوگرافی مقدماتی و تهیه پلات اولیه از نقشه در مقیاس 1:500000
15. کنترل زمینی در نقاط مشکل‌دار با هدف تدقیق نسبی واحدها
در حال حاضر مراحل تکمیل لایه‌های اطلاعاتی نقشه نظیر برچسب واحدهای زمین‌شناسی، نقاط اندازه‌گیری شیب و امتداد لایه‌بندی و سایر لایه‌های مورد نیاز در دست انجام می‌باشد تا درکوتاه‌ترین زمان ممکن نقشه اولیه جهت ارسال به کمیته داوری در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور آماده گردد. امید است که تهیه این نقشه مقدمه‌ای برای تهیه نقشه‌های کاربردی دیگر نظیر نقشه تدقیق شده گسل‌های استان خراسان جنوبی گردد.
از نقاط قوت این نقشه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- امکان به روزرسانی نقشه
- قابلیت تهیه نقشه‌های موضوعی حسب مورد
- لژاند یکپارچه نقشه
- دریافت کلی و همزمان از چگونگی گسترش واحدها و ساختارهای زمین‌شناسی
- امکان تهیه برش‌های شهرستانی از نقشه
- قابلیت افزودن اطلاعات جدید و نظایر آن
- قابلیت استفاده در نقشه آمایش سرزمین به عنوان لایه‌های اطلاعاتی مهم در برنامه‌ریزی‌های کلان
نقشه مقدماتی یکپارچه زمین شناسی استان خراسان جنوبی
